Skip to main content

Full text of "Disputatio theologica exhibens vindicias potiorum Christi testimoniorum quibus superioritatem patris affirmare videtur contra Neo Arrianos et imprimis Thomam Chubbium ... [microform]"

See other formats 


I^ISprTATlO THl 
EXHIBENS:yiN 

POTIORVM CHRISTI 1 

qyiBvs 





AFFIRMARE \ 

CONTRA 
NEO ARRiANOS ET IMPRIMIS 



SVB AVSnCIIS DIVIN 

PRAESi: 

f^IRG SFMME REVERENDO 

ET DOCTISSI 

SIGISMVNDO lAGOBC 

S, S. THEOL. DOCTORE 
• ' PVBLICO ORDI 

PATRQNO ET PRAECEPTORE P 

AD CINERES DEyE 

IN REGIA FRir 

AD DIEM IX. MAII 
H. i. «?, < 
XVSSV SVPEB.IORVM ABITVRVS 

A VCTOR 

lOANNES GEBHA 

MAGDEBVRGE 



HAIAE MAGDEB 
TYPIS 10. HENRICI GRVNERT. 



THEOLOGICJ 



S VINDICIAS 

;ti testimoniorvm 

VIBVS 

ATlEM PATRTS 

lE ViDETVR 

)NTRA 

?EIMIS THOMAM CHVBBIVM. 

i DIVINI NVMINIS 
L E S I D E 

RENDO EXCELLENTISSIMO 

\QCTISSIM0 

30BO BAVMGARTEN 

roRE et' professore 

O 0RDIN.ARIO 
ORE PIO AMORIS ADFECTV 

S DEVENERANDO 

FRIDERICIAN A 

. MAII CIODCtXXXXl. 

L. G, (^. 

SITVRVS PVBLICE DEFENDET 

AVCTOR /^ 

BHARDVS PFEIL 

EBVRGENSIS. 

iGDEBVRGICAE 

VNERTi ACAD. TYPOGR. (6|) 



V 1 R 

ATQFE mCTISSmO 

rOANNI ADAMO 
STEINMETZ 

MONASTERI^ BERe^ENSlS PRAESVLI 

- SVMME VEKERABILI 

pycivrVS MAGDEBVRGICI WPERmTENDENTI 
: GENERALf FIPELISSIMO > 

NEC NON 

SENATVS mjll SANGTIOIIIS APSESSORl 

GRAVISSIMO 

FJn^TORI AC MAECEN ATI S VO 

AETERNO HONORIS AC PIETATIS CVLTV 

DEVKNERAKDO 



HAS -lABORlS AGADEMia PRlMlTlAS - 

GLORIAE lESV CHRISTI DIVINAE 

DEDIO^TAS 



ANIMI, SyAVI33IMATOTTANTQRVM 

BENEFIGIORVM,^ 

"■'....■.. ■'■ . . • ■ ~> 

P JETATIS , AMORIS, VENERATIQKIS. 

■■.■■■.-'■• . , ■■ . <•?/■.-■ ;. 

AC GRATIAIiVM IMJ^^ORTALIVM/ 

• ' ■ '■-.■■'. -.' . ■ ' : ~ 

SALVTIS AC PROSPERITATIS OMNIGENAE 

ET SEMPITERNA5 APPRECATIONE 
RERVk^iVE SVARVM COMjMENDAT^ 



SACRAS ES5E.V0LVIT^ 



» P A T R 1 A D I S C E ^ S V 11 y $ 



AVGTQR. 




^ b, B. , r. 




§. I. 



eterna ac independehs iesvchristi diuinlta-s , Hiftorica de 
arx et caftellum chriftianae religionis, racerbisfi-.-^miiHw rela. 
mos hoftium impetus a primis ftatim ciuitatistio. 
c H R I s T I incunabuUs ( a ) fuftinuit. Vix autem 
grauiores ipfi fuere quiquam , quam qui duce 
AR R 1 poft impetratam externam ; tranquillitatem (b ) eam 
adbrti erroribus fuis dmnem ferme terrarum orbem, qua 
chriftianus erat j inquiuarunt , eosque licet damnatos per 
' ^ prin- 

(j^y Cermhiani Qn\m c\\m ^c dlS^xsEhionitis tefte irenaeo Ubr» %, 
C.l,i. et EPiPHANio /jflMe/^ 51. iam temporibus lOANNis Eii« 
' angeliJftae, CHRisTVM pro mero homine venditabant,quem erro- 
rem et \/^%^ efrarunt au£loribus artemone et theodotis, 
neque minus PAVLLVS Samofatenus cum affeclis. Omnis praeter-r 
ea Gttoflicorum cblluuies (bmniis fuis de rerum principiis fpiritu- 
«mque ex Deo emanationibus errorem, qui a r r i v m in transuer- 
lum egit, paaeiuerunr. 
(b) Vixenim. constantinvs M., licinio anno CCCXXIV vi- 
ftorrumma rcrum Tolus potitus erat , cum arrii lurbae anno 
CCCXVI ortae, Alexandriae publice crumperent.. 



^ VlNDICl-iiiE l.GG©RyM qyiBVS- 

|)rincipes'fibi-^|%ie)Ci^eS'^^4^ vis^tie ^ lectilutti Vlllf propaga-^ 
ifuht. Heqiie v^roeiiim^veteribus A^itRii fe£^ 
fcfis exf&rpat^jsf! : fedprogreflU tefflporum: notinulli fuHnde 
€a:{Hteiattit-'i '^ii ean%:f ^hoiiare ac^ ptopuga^ infelici opei?a ftur 
duere: qu&fferii er medii aeiii ^^e^^^ XIL dubie tamen^refe- 

trnltfli^ BilJ^^S^; AB-^Et^^^ (SILBERTVS .PO^RE-. 

T^^iS y s'' et ioiiAG^ii^ Certius^ vero buc^perti» 

li^nt TpiiQviqiiQ Antitri^^^ r poft ireforiiiationisvaufpMa ar- 
Kij^^^erroreiTt foi!ientes,' quaies ruere r. v. gentilis poit 
varias per Italiam et Poloniam excitatas turbas in Meluetia ca- 
pite truncatus (f ),. m a t t k a e v s G i b r a t d v s ( g ), g r e g or J 
5A-VXYS (h);, lo; SAvtvs alciatvs (i):. neqite minus 

geor©» 

(c) Praetcr constaktinvm.M. , quinoir tjaim arrii drrojribuSy 
quamfeftatoribus fauebst, filiuscius constantivs fecuP^lV.,. 
cum VA^Ei^T^jVe^gQi.Vdndalorttm, g,enseric-vs ct HVfrSE» 
Ricvs fec, V.p et {cc. VI. FexGot/jflmw, . theod.oricvr et 
Vandalorum tiir asi mvnd^^vs, ac fecuU VII.. ari o va LDVsiex 
luongohardbrum , eiusque fi.iccesfbr rothakis arrH hacrefin 
dmprexi, cum multi^ Orthod©xorum vexationibus vsque ad fee\il, 
VIU. fuftentarunt .t - 

fd;) Pisfejitiunt hiftpriei, an fucrit Arrianm, nec ne? b er nita r» 
i)vs in UbEO ipfius de T»7«if(*fe varioshuius generis errores re» 
perlsfe fibi vifiis ell, ob quos in concilium anno MCXXI. eum.vo" 
-cabat, Quoniam auterii contrarium in fcriplis fuis faepius-declara* 
uii, defenfrancmeius multi fufcipfunt, eiusquc aecufationem ex 
priuata bernwardi odio prefeaam esfe cenfent. vid. walchs 
Einkit.in dieRelig.Streit.P.lW.^^^cig, 

fe)' Confer. Cr,,WA ec Bi r m loc. c«. p-. i u, 1 1 f, 

|f) Exbenedigti aretii hiftorla condemnationis gentilii 

Geneu. 157^. eius erroreg apparent, cum docuerit, fblumpatreni 

• csfc verum Dcura r filium vcro ab ipfb gEneratum , elque fubor- 

dinatum, et quoad esfcntiara ab ipfb maximc diuerfum.cE bailxi 

' Di£iion. bifi. crit. p, 1 5 2 4. 

(g) De GiBRALDi errore conf sandivs m BihUoth^Antitrimt.i^l 
1 8> B Ai L 1 1 D/(!??o« /J". C. p. 1 399. 

(h) Edidittabularadctrinitate, quae Arrianifinunifapitj vidsAN&is 
Bibllotb, Antitrinit. p*4^-. 

(i) Magishicad sociNi quam arrii partes deflexlt, recenfentc 

S ANDIO- l,C\^.21, BAlLII Ditl.^.l^^^ 



G.GORG. SLANDUATA (k), Ct PETRVS rGQ^ESlVS (1). 

^ Qioruni plurimis iti sgcini eiTores delap^s, nouiun.genus Jr- 
rianonm nd&a tempefkte &Gees,%, qui, praet(£T,,SANDiy2yt 
vtrumque(m.) hijne error-em iti Prusfia renoiiantem, terfas 
Anglicanas yeneao fuo infe^erunt. Exempkm ^ceteris pitraei- 
yit tum GviLiELMys WHiSTONys (^n) Cantabrigiae Pro- 
.fefTor, qui ob Arriamjhti defeafionem;, «x libris prijjii - iCe.culi 
ipuriis , qiiorum autheritiam vindipatum ibat , multa cum fp^e- 
cie ^eftajrij munere deiiciebatur , nlhilo tamen feeius ab .fcien- 
tia« ma^hematicae et eruditionis criticae, qua iiicjaruit , 'iCcile^ 
britatem, defefitum etiam refutatorum ipfi pariiimi fefitatoi^es 
fo^rie multos fibi fontraxiti mm 0, 3Auy^*i' i^LARCjciys (o) 

■ ^m 

(k) -BZAV! T^RAv A Arrhmfmum inltiotaretuin i^uebat imox ad Sod' 
nianorMtn jcaftra transgteiTus. conf sanpii BtA,lUl:f 4?g, / 
. (1) .GONESivs ceteris mPolomd sgcini /e^tatoribus contxadicenjR ' 
in A R R II delir ia incidir, vt ex eius confesfione apparet, quam l y • . 
\ BjENiTivs hiflor,ref. PiOl. L, II,.C» IV. p. j'i i. recenfet. 
' (m) Gatalogum icriptorum Arrianhmim prodentiutn a sandio vtr©- 
«que cditorum exbifaet i.U. jpjAFFiys Ifffr..Z</>xJ?.II.p. jai. et 

■sj^-. ■....'"'• .■■■ ■■■■•"■:••■ 

(n) wiiJS.TONi liber , ex. quo erirores ems fltrrrtni adparent,'mfcri» 
hivat ■Primitm Chrifiianity revived feu Prim^tiuus Ciiriftiani.';-. ' 
juns rerufeitatus in IV. Vol, in quo i-gnatm epifi^Ias %urias 
ct Con[iitt',Apofioi. rindicare et Arriamsmum ab omnibus Apo- 
ftolis.et Patribus Antenicaeis afiertiim fuisfe dcmonftrare ftudet. 
Bis prouocauit eruditos ad pugnam, quam nehiini inire placebat 
praeter mkihaelem maittairivm ij>ii tamen imparcfliPoft- 
ca tnelius eum refutaiunt i? et rvs a ll i-x rv s, i o h. ern. grabivs 
et robert. tvrnervs, Hifitiire Critique de ia Rep. .des Jettr^ 
fowz.Xp. 368.369. Catalogum fcriptorum WHiSTROKi vnt 
cum refiitationibus exbihet ili^ jpjf a p f iv S; mrod* iu fh, litter. P. 
II, p, 274. 

(0) cLARCKivfl ^iAh iWxanm i^jii, the Scripttire doBrSue af the 
Trinity inftriptumj in quo fiibordinationem Slii ac dependentiara 
eius a patre ex fcriptura demonft:ratum iuit. ej5V.ar.d wells 
refutationem eius fufceptnm mi«irae praeftabat. Reliquos eius ad- 
jaecfarios reccn{e,t ill. prAFFivs J. c. p.j. 357.« .v.bi docetj 



iCXA.R'^ 

Az . ■ 



. 4? " VINDIGIAE L060iSL^^ 

qui ArnattiJkum/uhtiliotQmtAmQny iniiehere 1 ibris bene mitltls 
fategit; tuni ex aliqua parte ytroque antiquior georg. uvt- 
L V s , ( p ) qui: Antitrinitarios refutaturus ipfe ad fentenfiam ^ 
de fubordinatiOne^ iriterna perfonarum diuinaruni abreptus eft. ; 
Cuius refutator d a n i e £ w h it b y in grauiores errores bre- 
- vi ante obitum decidit , quos antea riiagna cum foliditate im-* 
pugnauerat. 

IiipHttiisde .. His oninibusneque perniciofis erroribus, neque fpeciofa 

ThomaCbub- eorundem defenfione iiiferior ell. t h o m a s chvbbiys., eccle-': 

'"'* fiae Anglicanae-^taicus j qutlibro fuo anno 17 15. prinia • (,a ) , 

. paucis vero abhinc annis cum ceteris eius operibus fecun- 

da yice, editd fuperioritatem patris, ofto argumentis ex fcri- 

ptura facra defiinitis, demonflrare,' ' et ab obieftionibiis vin- 

dicare laborauit, eoque labore iiott tam socini , quam po- 

' \ ■ . . ' ^ fi^s 

. CLARCKivM.non plane eadem cum wHiSTHONO ct Arrianis 
errasfe. 

(p) BVLLVS defenponem fidei Nicenaey ad euincendara Chrifti diai- 
nitatem fcripfit, in qua tamen fe£tIV. p. 251 ftibo|*dinationem fi- 
lii et patris fuperioritaiem expres(e vindicare laborat, in qupaduer- 
^iarios habuit h e i d e g g e r v m in Corp. Theol. Chrifi. lihr. I V.§ 44, 
et, GR APivM 'm theol.recens controu,Q, U.p. i^i5.'conf. praeterea 
PFAFFivs mfr. /if.p. I p. 309. 

(q) D A N I E L w H I T B Y tra£latum de vera Chrifii deitate adtterfus Ar- 
rii et Socini haerefes 1691. edidit, fed in (cripto poft obitumeius 
1727. euulgato, ftib titulo Js-s'?«' (p^ov\ih? fententia fiia orthodo- 
xa reuocata, errores is Arrianos profeftiis eft. yid. p f a f f 1 1 in- 
m^J/f.p. 1.257,158. 

(a) Libro huic infcrlpfit TheSupremacy oftheFather asfertedfir eight 
j^argtiments from fripture, to prove, that the Son is a being infe- 
^^riour, and /ubordinate to thefather, and tbat the father alone.is 
j,thejiipreme God', drawn up for inore private ufe hut novp maie 
j.puhlic at the requefis of fome friends , hy Thomat Chuhb. a Lay- . 
chember ofthe Cburch ofEnglarid, Vid. H Critique de la Republ. 
des lettrestom.X.p. 26^,766, Cui lihroquum claggkti vs op- 
pofuisfet : the Arrianifme anatomized-^ ad eius refponfionem Fin- 
dieias alleri fcripti fiji cdiiioni adiecit. 



CHRISTTS PATREM SE MAIOREM iDiciT. . f^ 

tius ARfeii errores renouare cennnidus' ell ( b ). Inter argu- 
menti eius cumv^rrwwij; reliquis communia, maximi momen- • 
ti nobis vifmii /eft illud, quod a teftimoniis fefuatoris noilri- 
defumiit et vehementius vrlit. In quibus- ab eius praeuarica- 
tione vindipndi^ non inutilem coUocaturi nobis videmur ope- 
r^m, periculum virium nojftrarum facere iusfi. ' 

Ens, in quo maior gradus p.erre£lionis eft, quam in ?X- Superioritoy 
tero, dicitur eo ^^pmwf , quare cum perfe£liones. •fint vel in-.qrndetquotu- 
ternae^ quae ad eflehtiam pertirient, vel externae ad modos etP^^-^ v 
relationes referendae, fuperioritas etiam eft vel interna yel 
externa. Perfe^Hones externae dcterminantur ftatu externo 
contingenti ; praefertim refpefl:u dependeritiae, auQioritatis efof- 
ficii: hinc fuperioritas externa contingens non includit fupe- 
rioritatem internam. In Deo curii nulli perfe£tionum gradus 
admittendi fint , Deus nuUo efl: inferior, omnibus vero fu- 
perior. 

. ^-^- . 

Secunda in Trinitate perfona vnita cum Humanitate con- Status Contro' 
ftituit perfonam iesv christi, mediatoris Deum inter er homi- z;er'/ifle negati- 
nes, quam igitur Deo inferiorem effe diuerfo refpeftu vel ne-^^ i)deCbrl- 
gandum vel afErmandum ell. Quodfi humana Chrifti natura-/^^ '^^''^'"^' 
fpeftetur, ea eft limitata et creatiura Hebr. X, 5. hinc gradus 
perfe^tionum internarum et externarumadniittit : eft ergo 
Deo inferior interne et externe $.3. Quum vero christvs 
in terris hifce verfatus ob fummam, qua opus erat, exinani- 

tionem 

(b)IlU vFA-FTivs -intrd. p.II. p-^H* et C r. walchivs Ueli^wn, 
Str. s. V. p. 3 o f . eum inter Soclnianos referiint j contrarium vcro ap- 
paret tam ex ipfiusmet teftimOni.Oj quod p. 27. et 28. exbibcr, vbi , 
praeftantiam opinionis fiie prae caeteris eui£lurus fe fiiamque feflam, 
quam Arrianam vocat, ab Qrtbodoxis, Snbellianis, Cerimhianis et 
Socmf^JMzV diftinguit: quam ex eo,quQd claggetivm Socinia- 
»f/w7raccu(at, prbpterea quod fubic6tum patiens in Chriftohuma' 
mm naturam feu Chriftum hominem fiilsrc dixerat p 7 4. 

' A 3 



tbiiem tatiquam. merus- homo faepius loquutus fuerie, (a) 
agnita et concefTa ab eopatris fuperioritas lion nifi de humar^ 
nitate, feu de Chnfto homine intelUgenda eft. 

■ ^ : f V. ■ 

tteei)deChn' RefpeO:u ftatus externi pcrfona christi. multiplex ofE- 

.fymediame, cium gesfit, ad reconciliandos Deo fupremd homines $. IV*. 
quod eum inferiorem reddidit Deo tum quoad ofKcii huius 
origiiiem a Deo deriiiandamj qui aeterno decreto huic per- 
fonae redemtionem generis humani commifit , eumque able- 
gauit; fuperior ita^ue.Deuseft cHRiSTO yt mittens mifto, hinc 
quoad ' au8:oritatem relatiue externe fine fuperioritate in- 
terna §. IIL tum qiioad officii formani, quacHRiSTVs poenas 
hominum fponte fufceptas luere ac iuftitiae Dei fatisfacere de^ 
iuif, hinc Deo inferioi: fuit ,vt reus iudice quoad dignitatem, 
et externe, falua aequalitate interna §. III. mm vcro quoad 
ofEcii fcopum ad honorem et gloriam patris fpirantem , quae 
inferioritas , ad ftatum externum pertinens, internam perfo-. 
nae filii Dei cum patre aequalitatem plane non toUit §. III. 
In quiblis igitur christi fermonibus 4e relatione eiiis ad 
Deura externa agitur , ex iis nil nifi externa christi inferioritas 
probari potefi:, quam nulli negamus. J. III, 

§. VI 
pojitiuede Quodfi vero de diuina christi natiira , feu cmristo Deo , 

C/jHyZoDeo. aut filio Dci fermo fit, ipfum in fe fpeftatura patri fupremo 
Deo perf^Qre aequalem, nec effentialiter inferiorem ^esfe facris 
litteris edofti affirmamus. Nedarriani mtQvn et, quocum nobi^ 
iam res eft, thomas cHVBBiys , hanc christi Dei cum 
patre aequalitatemnegantes, patri fuperioritate vlndicata, chri- 

- " ^ sti 

(a) Accesfit fumma etws fapientla indulgentlsfimo defcenfu adcaptum 
audliorum diuerfiim manifeftata,"quae f<;cit partim , vc veram di- 
gnitatem fibi comoetentcm taceiido, ea de fe praedicaret, quae 
cxterna conditio in /enfus ineurrens et coinmanis opinio ipg tri- 
bucbat, nc pracuifb contemtu culpa auditoruTn. fieret atrociorj par- 
tim vt difcipulis fidei myfleria grauiora non vaa vice , fed /enfim 

detegeret, plena de regno coelortim inftcuaione paracleto^muin 
vcnturo icferuataio.XlV,2(5. XV, 2<5. 



CHltlSTVS PATREM SE MAlOREM DICIT. ' Z 

STi veram diuinit^em qiiae non potefi; non independens esfe j' 
cuertunt, (a) Quem errorem cmvbbivs ex christi teftimo- 
niis euincere.defudat, quae exftant tum mar 01X111,33. tum 
10, X, 57-30, tum 10. XIV, 28. 

if. Vlt 

Prinilis locus, quem cHVBfiivs errori fuo fuffragariO&w^/flif^' 
aeftumat, exflat marciXIII, 32. de die antem et hora nemoLQc^L 
noiiit ^neque an^eliin caelo^ neque filiufjnijl pater^ In quibus 
Verbis chri^tvs diei et horae iudicii Qnmibus praeter pa- 
trem abiudicans , conflituisfe ipfi videtiu: tres clasfes entiunt 
patre inferibrum , fcilicethoniinum, angelonim et ipfius filii, 
prioribus quidem perfeftione fuperioris, patre tamen infe- 
rioris, ex quibus colligit, christvm fiiperioritatem pattisnon 
foluin agnouisfe et confesfum fuisfe , fed etiam ignorantia fibi 
ipii tributa, re ipfa declarasfe et teftatisfimaiii fecisfe. C£ 
cHYBBivs jp<«^. ao. 

ivnL [ 

O Verbaems in ihtrodu£l:ionelidiJde huic edhlohi-at) jpfo pWcffiw^^ 
ia p. 1 2. fub finem fic fe babent: The Son of God, our Lovd y^» 
jus Chrifl is not a mode^ property or the manner of exi/iing , of a 
Being;, neither a coalition orfocietjf ofagenti: htit a Being, thatis 
tn individual, moral agent, and this agent is in foint ofexiflence^ 
agency atid all natural perfefiions, heltnv or inferiour, andinpoint 
cf authority fuhordi7iate,to thatnecejfariry Bcing^whois this father^ 
and the father alone excliifme , ofthe Son ofGod our Lord yefus 
Cbri/i^and of every othev moral agent, is the firfl and chief being 
and agent, and the firft and chief Gouvernour ; he alone is thefouH" 
tain boih ofheing^agency and author-ity. Quae fic commoderQd- 
di posfunt: FiliusDei Dominus noftcr lEsys christvs noneft mo- 
dus, proprietas, aut exiftendi rario cuiusdam ejitis, nequc complc- 
xus, aut (bcietas fubieftorpm agentium, fed eft ens, boceft vnum 
indiuiduum moraliter agens,atque lioc fubieftum agens,quoad.cxi- 
ftentiam, aftiuitatem, omnesque perfe£tiones«af«rfl/w, eriteneces- 
lario exiftente , quod eius pater eft , inferius et fubie<Et«m, atque 
quoad auftorjtatem fubordimtum eft , patre fcilicet exckiiiue folo 
- filii DeiDomini noftri lefu Chrifti, et cuinsuis entis alius mora- 
liter agentis. Qui primum et praecipuum ens agens eft, ac pri* 
xnus et praecipuus gubernator, atque folus fons ct «fentiae 6t 
aftiwitatis et auteitatis in vniuerfum omjfiis. 



8 VINpiCIAE LOCOljiyM qVIBVS 

§. vni: 

Jntevritas loci Priiisquam de vindicatiorte h.uiiis c h ri s t i teftimohii co- 

dmonftrata, gitemus , iiicorrupta eius integritas antea ventilanda eft. Ver- 

ba praecipua, quae fibi fauere credit;ii^H wcf j ipforum4»TW- 

norttm fraude textui inferta.fuis{e vetus iam opihio fuit , quae ' 

praefertim Po«f/^d« arrifit , magnum exinde emolumentum 

pro authentia et necesfitate traditionum oralium expeQ:antibus. 

Verum res noftra non tam deljperata eft , yt hoc effugio rai- 

mis falutari indigeamus, Patrum primitiuorum induftria in 

-asferuanda codicis puritate non permittitj vt tale quid fu- 

fpicemur : deinde^ fi quae fafta.esfet corruptio , non tamen in 

om.nes codices Graecos et Latinos irrepere potuisfet flagrante 

inprimis odio acerrimo miQV Orthodoxos qX:_ Anianoi {-il^ 

- Quia tertio 6^lm.Q haec omnl probabilitate deftituitur, ft ex- 

presfimhorum verbomm aSe o vio^ mentionemiam a pati-ibus 

Antenicaeis tertvlliako et irenaeo centum etquod 

excurrit annos ante arrivivl faftam, (b) ac ^m^«^ cxplica- 

tionemeorum, vindiciasque contra ./^rmwomw praeuaricatio- 

jies, ab antiquisfimispatribus inftitutaSj confideremus : qiiibus 

plane 

(a) Non obftat hie (blemnis illa codiciimNoui Teftamcnti reformntlo 
~ ab EVSEBio Caefartenfi , Semiarriano poft ConciUum Nicacnmy 

iusfu c N ST AN T iN i M. fa£la ; quamuis enim oraisfibntm tefti- 
monii i loh. V, 7. in quibusdam codicibiis originem inde tcaxisft, 
non admodum negemus; fatendum tamen eft, EVSEBtvM tunc 
temporis non tam crasfo a r r 1 1 errori, quam eius perfbnae fauis- 
fe; nechanc corruptionem, fi vel maxime eam intendisfec, te^le 
fttis praertare potuisfe. Gontrouerfiacnim iam flagrabat. Erro- 
i:es arrii ab Orthodoxis e fcriptura reflitati et.damnati erant, 
quare faciie fraus detefta et damnara fuisfet , fi quam ab Eufebio 
fa£l:am Orthodojci animaduertisfent ? 

(b) r EKTVLLiA-HVS Whto aduerfusPraxeam capite XXVI. de filio 
hominis loqaens dicit: ignorans et ijfe Denm et horam vltimam 
foli patri notam £S"c. 1 r e n a e v S adu. haeref, lihr, II. C. 4 8 • Irra- 
tionabiliterf inquit, et nudaciter inenarrahilia Dei myfleria fcire^ 
vos dicitisj quandoqmdem et Dominus ipfe fiHum Dei ipfum tiidi- 
cii \diem et horam concesfit fcirefolum fatrem, ■ manifefle dicens i de 
dic Qt hQranemofdt) neqtiefilim^nifipaterfoluf. 



CHRISTXS PATTREM SE MAIOREMDICIT. 9 

plane fuperfedere potuisfent , fi tale quld Arrianis obiicere 
ius et veritas permiiisfet. - Quibus rationibus quarto accedit 
trainslatio horum verborum h^s o viog a Syro interprete fafta , 
cuiu? verfio antiquisfima et exeunte fceulo iecundo ad fum- 
mumconfe^a esfe.>plerisque videtur.:(e) 

Dubia eontra huius loci integritateni mota defumta fimtjg'^^ ^^^^^.^ 

^rimo a teftimonio a m b r o s i i Mhro V. dt fide CVII. contra vindima. 

ArritinbsSiQ loquentisj primo vmres non habent codices , c^uod 

nec filiusfcit , fed non mirMm , j/i et hoc faifaruyit , q%ii Jcripturas 

%terp6laueire diuinas\quarationeautemvideaturad,vitarh^^p^^ 

ditur , dum ad interpretationem tanti facrilegii deriuatur : ex 

quo tamennil-magi^ colligi poteft, quam ambrosivm difE- 

cultate ea explicandt addu£lum ab ,^m<««« inferta credidisfe , 

propterea quod haec verba in quodam codice, qui ad manus 

ipfi erat , non initenerit; quod tamen Arrianorum fcelus et ne- 

■fariam corrttptionem nondum demonftrat, fed quorundatn in- 

terpretum explicationi phrafeos imparixun fcribarumque 

dubitatione omitti potuit. amerosivm igitnr vna cuni, 

omnibus opinionis eius defenforibus errasfe, rationes naftrae 

$. VHI. euidenter euincunt: <i^/«^^ a teftimonio HiERONYMi 

in Comment. ad Matthaei XXIV. in quibusdam latinis cGdicibus 

additumeji^ neque filius^ cum in Graecis et maxime Adamantii 

(ft Pierii exemplaribus hoc n$n habeatur adjcripttim , fed qiiia in 

nonmdlis le^itur disferendum videtur. Quae verba tamenplane 

huc non pertinent HiERONYMp loquente non de^verbis 

a^e\o uioff in MARCO, fcd in matthaeo obuiis , qui^ex 

confenfu ' 

(g) Accedunt prneter hai ratlones extcrnas etiam intemae, vbi tam 
fcopus feruatorw fuo« ad vigilantiam excitantis, q«am conftru£Ho 
vocis «Ss vna cum termiiio rcUtiuo wotTti^, verba haec rcquircrc vk 
dentur conf. praeterea de authcntia loci huius milhi prokg, e- 
ditionifuae N.T.^^T&cimsGi p. 218. et sAt. glass 11 Philot.S. 
lib.l.p. 160. atqueinprimis 10. CHRiST. wolffh cwv phihU 
Tom.l.p.5i5,&c. 



JO : ' > VlNDICIAE LGCORYM t^lWS 

confenfu graecoram codicum ^a omnino non exliibet, In k- 
rinis tantmri codicibiis quibusdam adfcripta , ; vt re£le obfer- 
vat HiERONYMYs. Quam ob rem' tantum abeft , vt ex eov 
textus corruptio probari posfit, vt potius ex filentio HrERor* 
N Y M 1 , tam induftrii 'Htterarum facrar«micuil:odi& , et es ep* 
rum explic^tione ab ipfp infiituta contrarium appareat : tertia 
ex omisfione horum verborum a matthaeo > cuius epito- 
mator MARcvs fuerif, ad qiiod praeterillud, quod diuerfa 
leftio locum habeat in matthaeo, duo nobis. relpondenjda 
, videntur.. i) Concedinwsquidem marcvm, in confcribendo 
Euangelio fuo quoad fa£ta ab ipfo enarrata plerumque fe- 
cutum fuisfe matthaevm, tefte HiERONYMOi negamiis 
vero MARC VM, nihil conflgnasjfe^^niii quod iam matthaevs 
confignauerit. Multa; enim exempla dpcent , m a r c v m quae- 
damaddidisfe, quae matthaevs non habet, c. g. matth. 
IV. coll. MARci 1 1,3. vbi CHRISTVM fuisfc cum beftiis 
MARcvs adiicit. 2) Diuinae fapieritiae dare posfumus ,. har 
buisfe eam rationes, q^iae haec verba per marcym, non VQr 
ro per M AT T HA E V M , confignari curaueritr 

■ ,; ■ §. 'x: 

fSfZT Integritate igitur huius christi teftlmonii euiaa , 

^^^ vmaicias eiusaem eontra chvbbivm adgrediamur, primff 

nexum eius cuni praecedentibusj et confequentibus , deinde 
renfum examinaturi. Argumentum huius.cHRiSTi fermonis, 
quo fuis valedicit, cognitu difticile videtur, dum quaedara 
eius verba VQrs, i -3, 14 - j 6. Hierofoljmorum deuaftationem , 
alik vero v. 8 -10. 24.-^1, feculi confiunmationem indicare 
videntur, arfliiori tamen vinculo inter fe connexa. Quodfi 
•^utem circumftantias Seruatoris externas, et totum mentis eius 
ftatum pcnitius infpieiamus , minimum errare nos credimus 
afterentes, GhriftumHierofolyniorum triftisfimum exitum bre- 
vi. poft abitum iimm irrupturum y ac fimul eo praefigu- 
ratam totius orhis conftmimationem reditum eius exceptu- 
a^am difcipulis fuis yltimo fcmoae ideo indicare voluis- 



fe :(a)j Vt partiinoiEcia ipfis conGreditai poffiabitis negotiis:. 
extfirnis j ! et renumerafioiiem tam propinqiiam exjfpeQiantes eo 
alacrivis . exfeqiierentuiT , partini perpetriae vigilantiae iludium • 
ilbiieoaimendatumhaberentj vde die et hora rredimsfOHRrsTi, : 
praeter patrem nemini j - nee.' ipfi jc hr i s.t o^ ipfis omnia . r^ue^ 
lanti nota, plane incerti. , Ad poftremam hanc o'fficii parteni' 
eos. ftatim poft verba noftr.a miigno cum animi .adfeftivincitat ,- 
qjia excitatione : abfoliita: ad calamitates ^vitae.extremas et gra- 
visfimasproponeiidasproperiauitj -yi4e'iw ifcHRiSTVM^ 

haeiJ .verb^jin' &mmaexinanitione verratum-edixisJCejK.s) vr ' ' 

dircipuli, de.ffumma et hon au£ersnd.a huius::diei;;£t .lioraerih'': 
eer^itudine eerti fter^nt; :- ;:. ^^ ; ,'.:;: 

;■•■;' : ' ^- •■••. .?." XL .^\;.\'-:-V--^^ ■■)•■'•■■:' V 

yerha ipfa cbntinentvnam propo{f£onem , culus fubie-Suhieittimge-^ 
Bum: tittn 'h.egatiue' tum afiirmatiueV et illo i-eff|)'e8:u itefum^^f^fl^j?'^ iiegs. 
et generalius et fpecialius feu epexegetice exprimitur. Siihie-'*''''^ ov^stc. 
£l:um generalius negatiue coritinet • vox ^letg , defeflum et ab- 
fentiam oinnis fubie£H agentis denotans , hinc noh tantum in 
genus humanum reftringenda. GeneraUorem huius vocis (i- 
gniftcatum probat tum ; EtymGlogia , ' qua compofita eft ex 
a Jg et «c- j negatio auteni voei eiV 'adie£jfca- femper eft vniuerfA' , 
lisfima! liegatib ; vt videre eft' t i:%W'^''^. • neqtte vnus , M *eftv 
plaihe riulUts t tUm^ vftis huius vocis a qh-r is to m atth/XIX, 
17.' aSeis' d^a^k hi c-iijL^ ' «V &sog , , ybi fub , voce a^«r 
nori foUim homiries , fed etiam ' aUgelcis et fe ipfum in exina- 
nitione cohftituturii- comprehbidit coU/ M A T ne- 

que ininus I oV I3 i-^.^-Ggflv a^e^S" iia^cir^e ^aitcnr^ l^-o^fJLovo-yev^g' 
viog , a)V elg rov'7i6K^ev 'T% iirc(>7i^og'j STimdg '€^i/jy^(rot.rb:': it,- 
Tio, IV,. 12. ©spvafe. TrWTroTf^^rif^^^iiTa/y qubd^de :ahgeUs' 
non miuus ^,, quapi hominibus valet : ■ tUm deriique^vbef ibr , 

- - - .;■■■.. ■■ " ■'quae 

(a) Fa£lara esinde eft, ytdifcipuli reditum CH^^ 
propiriiquiira yaftatidnemque iiidaepr^ 
.'; asfefibi pecfuaderent, vt videreeC^T^I'?^^ 

'-' 13. 14' '■' '" " ■■ ■ ■•'.■'■■■ ■;■' \[ 



1» 'VlNDtCttE LOCORVM (^^IBVS / 

quae fequimr , hums llibie£li negatiui declaratio , qua^eos" in*' 
dicat, quos fub s^eif praefertim velitintelleftoss angelos nimi- 
rum et ipfum filium. Homines enim in eius igndratione vcri^ 
fari , quod neque angelis, neque ©ffav^^^WTr^ exinanito notum 
crat, facile colligipoterat, et a feruatore dlci, minus opus 
eratw Fallitur itaque aduerfarius ,. tres clasfes ignorantium- 
diem et horam iudicii hoe in loco fingensr hine corruitderi- 
vata exinde confequentia, humanam christi naturam feu 
CHRisTVM hominem, hac Voce afe inclufam(a) hon pos* 
fe intelligi fub voce woV. Quamquam enini concedtmus, ho» 
mines vna cum angelis :et ghrtsto ixih voce 8^«s' compre^ 
hendi, GHRiSTi.tamenhumanitas, quum fa^a vnione cum 
diuinitate infinita perfeftionum praecelleritia prae aliis homi- 
nibus ihclaruerit, iure ex vulgariiim et merorum hominum 
numero excipi et angelis quoque anteponi omjuno potuit et 
debuit. 

§. XIL 

SnbieHimfpe' Specialior fubie£I;i negatiui indicatlo exhibetur, addita* 

cialius negat' jmento epexegetico,8^e o( ^y^sKoi iv sl^«v« h^s 6 viog. A^yysKog 

ve,vnmioi vi Etymologiae iignifiGam. latiori nuiitium et legatum ab ali- 

jsyys ot. quo denotat , quo fenfu PAVLVS eam adhibuisfe quibusdara vi- 

detur I c r. XI^ i o. ftriftiori vero appellatio eft fpirimum 

eorum, qui in ftatu perfeftionis, in quo'Deus eos creauit, 

perfeuerarunt, Deoque in exfequendis mandatis officium lega- 

torum praeftant, h ebr. 1, 13. magna praeterea {apientiae, po- 

tentiae et /an£Htatis perfe^lione hominibus praecellunt. Fi* 

lium Dei.vero pkne non perrinere ad numerum angelorum, 

ex ipfo hoc loco contra adueriarium euinclmr. Contradiftin- 

guit enira c bristvs angefos a filio , culus praeflantlam prae 

angelis PAVLvs HEBR,I, vlterius exponit. Interim non ne- 

gamus, christv.m hanc appellationem gerere', tumquodin 

Yetere 

(a) CHVBBivf erroreni hunc haufisfe videtur ex verifione, qua vfus 
eft domeftici, qiiae vocein;«y«/5 frjiiv.talit pec «0 man, cpmmunera 
huiijs Hnguae idiotisiiimn : prodidit igltur ignorantiam graecae 
linguae in Hi/i. Criticju. de laRep. des kttres tom.X p* 261. ipfi 
«:ibutain,et tnCe /pfo ih,dedicatlcne libcUiiiii p. 2* aftertani. 



CHRisWs miiENr SE NfAiOREM ©tcir; 13 

Vetere Teftamento, officio internuiitir Deuni inter et homines 
funftus , Pei legatus fuit, hoc tamcn difcrimine, vt an^elut 
J^/&ow<», GEN. XVI, 7. 11.13. cap. Xyill, 17. 22. angelus fa- 
cmfeiouaetxOD.ldDil^ii4.i^.angelurinquonom^ 
vae etc. e x o d. XXIII, 20, 2 1 . appellatus fuerit : tum quoniam 
in N. T. mediatoris munere iusm et decreto diuino fuftepto, 
femper fe a Deo misfum et legatitrii esfe declarat, lo^ XVII, 
8. XVIII, ii. ^ 

§. XIII. 
Alteruni fubieB:um ignOrationis diei et horae iudicii Cps- /ilterumfuh^ 
cialius eft filius in verbis «^g mg, quae quum- T^rlm^rmm ieSlumwgati- 
controuerfiae momentum efficiant , curatius a nobis expendenda ^^.fp^"^^".'' 
funt. Vox vipg indicat perfbnam , quae in ar£tisfima relatione '^^"^*^^-* 
eft cum alia , ita vt esfentiam ab ea communicatam habeat. 
GHRiSTO competit haec appellatio duplici refpefl:u, jpr/wc 
enim dicitur 6 viag tS 0?S, qua denominatione aeterna ac iii- 
dependens eius diuinitas , quam necesfaria et immediata gene- 
rationeapatrecommunicatamhabet, indicatur, etadiefto ar- 
ticulo 0, variisque epithetis , vt fJi/svoyevYJg (a) 10. 1,-14. 18, 
6 m iv TwKirg^ tS TrctTgoV lO. I, ig. (b) ognSfeig woV -t3 

(a) 1 A NN E s antea dlxerat, fideles esfe ex Deo genitos ; ne quis ye- 
ro generationem cHRiSTi cum -fideliura eahdcm crederet, adiicit 
vnohalitu, cHRisTVMesfe.vnigenitum eandefn cum ipfi) patre 
gloriam habentem. Vocatur vero vnigenitus non obamoriset 
benep.laciti patrii in eo ijn^ularitatem, {ed potius, quia eft , quod 
plures nori funt, aDeo ex eflentia natus,quod vis vocis ei qetera 
eius epitheta probant. 

(b) Refpicit haec phrafiis psa lmvm II. 7. vox "jb"' ilji adhibita vfiir- 
patur proprie et primano de patribus, vt patet cx ier.XXX, 6. 
interrogate etvidete 'X^V "l^^T Di»J ati pat-jat maf. Deus igiwr 
fibi tribuit ea, quae matris fiint, immediatam filii a fe generatio- 
nem indicatara, Eandem cmphafin haec.phrafis in ioa nne h.ibe- 
revidetur nonnullis de matre tantum praedicanda. Participium 

praefens vero «\ aetermm ac (empiternam hanc filii ad patrem 
relationera fignifiearc videtur. ' ^ 

B 3 



^14 : n^mcikis. tocOR^^Ui^mVs- 

®es ROM. I, 4. (e) ab angelis etpiis , filiis Peltafttum.ad- 
' optiiiis et improprie ac remote iic di6Hs, diftinguitur. 

•/.§.. i-^XIV.' ■ , ...: ^.■,. -..M 
B.cftitatur oh' - Mouet haec chris.ti .•app^Ilatio chvbbivm ,.: vt de 
ie^io contta eius diuinitate fumma aeterna dubitet , propterea ;quod vi; vo- 
denominatio' cis esfentiam et exfiftentiani a patreliabeat, liine non fit ,ens/ 
nern imu^ a fe , fed patre inferior., vt filius parente. Ad quod refpon- 
demuspyimo: legitima esfet eius confequentia , fi genet^atip 
cHRiSTi a patre aftio tranfiens ^et in tempore faBia esfet^ 
fed- quum vox filius et , generatio , . pt;r §. XIII. iiihil aUud quam 
perdurantem filii ad patrem relationem , ex aeterna esfentiae 
, communicatione enatam, indicet,' neque exfiftentiae collatio- 
iiem et originem atque initium inferat 5 errat omnino. Ens 
enini a fe dicitur, quod rationem exfiftentia.e in esfentia fua ha- 
bet",,-esfentia.diuina autem numejice. vna non poteft aHter ex' 
fiftere , nifi tribus liifce perfonis, patrej fiUo et fpiritu fan£lo ; 
hinc aftus relatiui in esfentia diuina rationem habent. Ergo 
omnes tres perfonae eonftituunt ens a fe et habent esfentiam, . 
quae a fe eft, atque adeo independensi Quod christvs af- 
nrmat 10. V, 17. vbi dicit,/^ vitam hahevfi a Jg ipfi^ ita tamgn, 
vt a patre datam accipiat. Deinde :Vis vocis admittenda eft, 
quatenus Deo digna et ^. XIII. explicata eft, tum A^^ero fiUus 
non includit inferioritatem fub patre. Generatio enim fiUlDei 
difFert a generatione hominum praerogatiuam parentibus 
ereante. iHa enim non eft, vt haec,a6Ho Ubera, ledfumme 
necesftria et esfentiaUs , ita vt Deus non posffet Deus esf^ , m~ 
{i fit pater et filius. Deinde inon eft a^lio tr^Jifiens et tempo-: 
raria fed aeterna ac perpetua. ( *') 

Sxv, 

(e) og/^£<v proprie Aenot&t determinare, de^mre, deffnlte aUquid dc* 
notare, vt, quale fit, omnibns exclufis, appareaf.fic christvs eft 
»^i(r^evoi uVaGsou K9<TJ}V, cumcaeterorum cxclufione, detcrmina- 
tus iudex ACT,XVd, 3 1. adeoque t^tcr^di ©jou y;oj verti debet : 
fiUus Dei ab omtiibus diftinftus eteiusmodi charafleribus infigni. 
liis, vt euiUbet aeternus ac vnigenitus Dei fiUus appareat. 

(*) Difficultas rayfte^um Iioc perfefle expUcandi dtis veritati non 

magtj 



'CHRISfVS 'PATREM SE MAIOREM DICIT, '%$ 

Deinde christVs voeatur uicJS- t§ «V^-^&jTri? MATTit. christvsK- 
XVI, 27; XIX, 28. XXlV, 30, 44.;ad indieandam veramhii-/^'«^/jc»»»«>''' 
manitatem, qiiam e maria virgine aflumferat. ■ Quamquam 
dnim cHRisTVs"homo ime patre fuit hebr. VII, 3. tameil 
exiariguine Mariaeper ipiritus fanfti operationem fantlifi- 
cato humanam naturam na£i:us, filius .marias hominis fa- 
tlus eft, Emphalis in hac denominatione latens indicat tunt 
fummam eius exinanitionem , "tum eius cum humano genere 
conformitatem naturae identitate et aequalitate conftitutarn: 
atque hoc jfignificatu pariter Deum . patrem fimm nominat , 
tuni quod ille corpus ipfi formauit, tum quod humanae na- 
turae per communicatioiiem idiomatum hoc attributum diui- 
nae naturae fiHi proprium mediate lamen communieatum fuit 
Loca quae hoc probant, exfknt, tum lvc. IX,^ a^. oV 7«^ 
tM^hiiouy^vvbvi (j.e^ Tt^ r^g Koyag g^as", T^fcv, 6 viog t2 cfiv-S^^w- 
ws' gTTow^uv&^VeTiPVj <3T«v eh^Ti. iv T^ do^v} civT^H yij t^ ifCiT^og; 

'.'';. . etc, 

«ia|[is obftat, iqaam diffJcilis expIiGan'o gencrationis fiumanae or- 
tusque animarum eiusdera indubiae realitati. SufRcit oftendisfe, 
primis rationis principiis illad non eontradicere et fecras littcrajs 
abunde ilkm teftari. Pertinet huc praeclarum Dei teftimonium 
per MicHAM datum, .c«Vj i. ybi tripiex fiiii Dei egres^tjs prac- 
dicatur. ««) Mesfias ex Bcthlehemo exibit,. quod de asfumta eius 
naturahumana valct Bethleliemi in.Iucem proditura; idem ille 
homo verus /3) habet egresjtones ab initio et ah aeternitat^, 

D^|523 figuificat tempus>b infinito ad inffnitum durans,etdeDea 

dicitur duvt.XXXIII, 17. D^IJ '^'H^H Deus aeccrnitatis. i-s, 

LV,^o. DTD" Hvl^l'' ^abitans aeternitatem, habac. 1 12. «oa- 

«e tn es ab initio lebova. b52£iS3 a verbo. ^JSS"» generationem 

T ■ * TT 

pasfiuam denotante Gen XVJ, 6. 2 Keg XX, 1 8 ler. XXX, ? 1 . dc* 
fcendens fignifieaf egrejfttm pernatimtatem, c?ikisto igitur ex 
hoc loco generatio tribuencla eft tam aeterna , quam ip/e lehoua 
aeternuseft, y) Tertium egrcsliim Mesfiae fcil. promisfionjs a 
diebusfeculi HERM. wiTsivs fA^mif.yrtcr, p, 160, et MATTHAEVS ^ 
WRENE in Incn^atione Bar Jefu p. 9, m vocibns DVijf '^tHflO^ la" 
tere credant. 



tC yiNDiciAE looorVm K^ms 

^tc. tum lo.VIir, 28. vbi fe dicit filhmhommr ytimmyQv^ 
T>Q\im patrem /unm nomlmt lo. XII, aj. coU. 27. £z filium 
j&<?«zwiV, a patreglorificattdumdicit per V. 26. 27. et 10. X, 
17. neque miniis huc pertinent tsmnia ea loca, vbi fe .dicit ad 
patrem iturum , quod praecipue de ipfo homine intelligi pot- 
erat lo.Xyi, 16. I7.<r. Ex quibus fequitur», voces wcff et Tra- 
Tjjg non femperde relatione esfentiali intelligendas esfe, aut di- 
vinam christi jiaturam j(peQ:are. 

§. XVL 

cHRivrvs rv Appellatio iffitur viog fine additament© tS ©eS et t2 «v- 

liwmedtator, ^ ^ ^^ 1 r • • • 

^^WTra c H R I s T o data, pertonam ems exprimit , tam naturani 

vere diuinam,quam vere humanam comprehendentem officium- 

que mediatoris a Deo ipfi traditiun gerentem. Eft crgo ge- 

neralior eius denominatio, quae eius relationem erga Deum 

et totum humanum genus fatis cpmtiiode indicat: atque tan^ 

eius diuinitatem refpicit , quam humahitatem arftisfimo vin- 

culo cum diuinitate coniunclam et ad hunc finem ofiicii media- 

torii necesfariam, eadem eniphafi, quae in voce Immanuel de- 

prehenditur. Probatur vero hic fignificatus tum ex i o. V', 

20 - 23, pater indicat neminem, fed omne iudicium tradidit fi- 

/w tanquam ©gav^&^wffw, quod patet ex v. 25. vbi christvs 

mortuos fufcitaturus filius Dei et, IV, 27. eodem. refpeftu 

filmhominit^-pi^dhtviT, it. ex v. 23. vt omnes honorent ///«w, 

(icwtpatrem honoranf, qui filium non honorat, nec patrcmhono- 

rat, qui eum mifit , quod de gloria christi mediatoria in- 

telligendum eft. Quamobrem filius in relatione patris h. K 

. fignificat mediatorem in relatione Dei fupremi (a) tum ex 

10. VIII, 36. idv bv viog vfiotg sKevd-e^M^TV} ovTODg iKevBepot 

>'cre^€ : homines autem vcr^ Uberos reddere, eft oflicium c hr r- 

STI 

(a) FRiD. AD. LAMPivs etiam verC 26. ita explicat, vtFilius ibi 
CHRisTVMMediatoremindJgitet. Vbi muttis rationibus" ettincir, 
non de communicatione es{entiae aeterna, Yed potius mediatoria 
• CHR1ST0 a Patre coUata, {ermonem efle. Quo admisfi) eiiam; ex 
hoc loco fignificatus vocis hie a nobij asfertus euincitur Conf, 
C«wwe»f. /« M. Tow/. I/, p. 67 • - 74, 



STi riiediatoriiuii; tumex lO/XVII, i. 'Jtdrs^y ikn\vBsv ij 
w^06, M^c6<70V (fn Tov viov.yivot,. "it^ viog (78 ■^o^Uoryj ce, Filius glo?- 
rificandus ■;€ A p.' XII , 2 3* Xin ,-31. filiiis hoiuinis vocatiiri 
eundem vero et-filium' Dei esfe, colligitur ex pronomina f ^ 
txvQvSi f . adeoque per filium intelligamus h. 1. necesfe eft 
c H R I s T V M ©F» v^^&JTTo V glom mediatoria a Deo afficiendumi 
tum euidentislime ex i lo. IV, 14. 'na.rviq^ diiiTctK^Ks rh 
viov (rojT^^oi r^S xoa^fiis. Culuslnodt fignificatus ex adduto 
huius vocis w^r noftro in textu adrnittendus iit^^ praedica* 
tumdbcebit. 

.'-•§. ■:-xvn.' , ■ 

Subieflum pofitiuum in textu noftro exprlmitur per ver- Sohie&um Pt, 
ba eJ fJL^ nfaryi^ , tum fubie^lum ipfum, tum ceterorum/'w«W5r<»T/»g. 
exclufionem indicantia. Vox rs»rv\q^ fenfu latiori , de Deo 
trinuno adhibetur, obfa£lam ab ipfo vniuerli creationem et 
conferuationem jm a t t ,h.. VT , g. 9. a ,c t. XVII , i g. m a l, 1 , 6. 
ioB. XXXVIII, 7. 28. ftriftiori vero primae perfonae deno* 
minatio eft , tum quod illi opus creationis et conferuationis 
terminatiue adfcribitur , tum rektiue ad c h r i s t v m , et ab 
aetetno ex esfentia eius generatum'^^ XXII. XXVI, et in tem? 
poreab ipfo in cai^nem misfum ^. 3CV, et mediatorem huma- 
ni generis conftitum (a) §. XVI. Guiusmodi igitur fignifica* 
tus vocis woV locum hic habebit,'illius; etiam correlata figtu- 
ficatio voci patris competat , necesfe eft. 

§, xvni, 

Praedicatum fiftimr verbis oih itsgl r^g me^oig »6, wg«5' Praedkmm, 
cjtetvnf. Obie^lumnempe <ii#/vr^<?r^, dequahic ferinoeit 

(a) Hancre(pc£l«mpraeteif§.XVI. infignlter adhuc confirmat pav- 
Lvs HEBR.111,4. coll.v.6. nam verf. 6. dicitur Chriftus 9^60? eV^ 
T01 o/»oy *vTew ct vt Deus dicitur ipfum/e(Jw/e feu conftituisfe in 
domohac. Quod non nifi de officio mediatoris ipfi tradito in« 
lcUigi poteft. Voce tamen jrojjTypatribns propria,in relationc ad 
voGcm filiufli V. 6. pofita. Vnde apparet, aftiones pcribnarum di- 
vinarum oeconomicas ai^ionibus earum internis reUtiuis sefpon- 
diCre et pet cas detentiinari. 

C 



18 3 -viJroiGiAE liOcoRVM QVrm 

^xgHcauimtis §. X, : vnde apparet esfe diem et horam re^tu? 
CHRisTi ad iudicium, tum ludaeorum , tum vmuerfi gener 
rishumam, quod christi ppteftati -traditum ab.ejlus igi? 
tur arbitrio dependet coll lo^ V, 22. dtnmiudfcium pattr frar 
didit fiiiay M\TTn.XXVlUj id. Qt^^ Fomm 

exprimit VQX ai^s reicogmtionjem non probabilem^fed.certani. 
10. XXI, 17. 24. iio. in, 14. nQnmortiiam, fed viuam citm 
afFe&i et effe£lu conitin£tam icatth. XXVI, t2.. lvc.XIII» 
,, 55. inuoluens.^ Dicit ergo cHRriSTVS 1) riptitiam piin£ti 
temporis ad iudicium determinati certam ac indubiam nec an* 
gelos nec fiiiumhabere, a)competere ipfam foli patri, Ex 
Quo notitiae defeftu christo fecundum altisfimam et per-^ 
feftisiimam naturam ex mente .chvbbii tributo apparerc 
<!redit, ckristvm patre longe esfe inferiorem, (a) 

§. XIX. 

"Refponlioai - Ad quam obieftionem re/ppn{uri triplicem viam ingre. 
obieSiionem diemuf". Priffto liberales futiu-i , licet ob rationes intrinfecas 
frima^ jion concedamus, ponemus tamen ad tempus, filium figmii- 

catu fuo eminentidimo, ^ XIII. explicato , cxcellentisfimam 
CHRlSTi naturamfeu christvm Deum indigitare; tamen 
non fequimr , qiiod chvbbivs inde deducit. Partim enim 
ipfeDeuspater imperfeQ:iones fibitribuit, Deo digne, falua- 
que fumma eius diuinitate explicandas , e. g. poenitentiam 
CEN. VI, 6. lON. m, 10, lER. XVni, 7. 8. defeftum iapien- 
tiae et fcientiae inublueetem. ^ Quemadmodimi igimr eas peir 
metonymiam anthropopathicam effeBiue de Deo-^wTr^g-Trws' 
intelligere nos iubet Hermeneutica , fic quoque haec cHRr- 
STO Deo tributa ignorantia de defe9:u externae demonftra- 
tioms icientiae iliae intelligenda eft; praefertim quum ex §. 

xvm. 

(«) Verbfl eios p. 20. fic fe babent: Uerei olferve, thaiiftoe actmit 
that groimdlefs et unfcrtptural di/iin&ion of two rational mtures 
in Cbrift, viz. a humane and a divine (as it it commonly exprejfed) 
ii TpiU not help the cafe, lecaufe the Son in bis mofi txalted and 
bigbefi natnre is dedared imorant of tbe Day md i>»ur referrti 



CHRISWS PATiEki iSfi MAldREM DICIT. f^ 

5CVIII. c H V B B 1 1 que concesfis ( a ) apparet, c h r i s t v m iti 
fe fpe£taaim , tenipus et horam, hanc nouisfe : pattim vero alia 
cauia, quanifuperioritas patris fubesfe potefl: , quare h^ec 
fdentia delDeo filio ri%etur, de patte affirn^ quimi illc 

propriore nexu cum difcipulis cbnii.m£lus fpem" ipfis fecisret, 
quae nouerat, ipfis reuelandi: Deus pater vero non nili per fi- 
Hum ipils loquuturus esfet. Culigitur, ne plahe de iudicio 
dubitareht , hanc fcientiam tribuerc poterat , fitie fpe reuela- 
tionis ipfis fafta per patrem eam acquirendi. "(b) Quac 
oniriia corifequentiam chvbbii faltem irritarii reddunt, 
quanquam huric explicandi modiini in f^ riullo mpdo proba- , 
mus, eo tanturii mr' ««v-S^gwTWv vfi. 

■■;. §. XX. • ■ ;' ;"^ 

SecundffVQxo per filium non christvm Deumj Cq6. Rejpottjtoai 
melius c h R I s x v m hominejn feu eius naiuram huriianam ra- obie&. chvb. 
tione vfus perpetui diuinarum perfeftionum exinariitam jntel- ^^^ficuiida^ 
liginius. Tum quoriiam hic figriificatus ra w2 jposfibilis efl: 
§, XV. tum quoniam christvs eo tempore in fiimma exi- 
nanitibne verfatus §. X, diuinitatem fuam plerumque tacuit 
g. XV. tum vero quia in eodem fermone ante et poft verba 
iiQ{!(x^£im-^<itC^filiutnhominisvocauit eft matth. 

(») Sic"€niim loquiturp.ao, ifthe Son hadthe Km7i)kdge ofthat Uay 
anihmr yet it v>as\by tqmniunicmion of the father. 

(b) A V G V ST 1 N v s libr, I. de Trinitate C. XlLtotn. III. hanc (enteri- 
tiatn corifirmare videtiir, fic loquens: „Et dc die et hora nerilo 
„{cit, neque augeli in coelo, neque filius, mfi pater. Hoc enira 
j^nefcit, quod ncfcientcs faGit, id cft, quod non ita fciebatjVt mh 
. ,,difcipuUsinciicer^t, fietttdiauiri cftad Abrate^^ ' 

i,ui, quod timeas Deum, i. e. nunc feci, vt cognofceres, quiact 
„ipfe fibi iri iUa tcntatione probatus innotiiit.,, Et paulo pofl; 
„Hoc ergo intet illos nefeiebat , qiiod per curri fcire non pot- 
„erant, et hoc fbluhi fe fcire dicebat,quod eos perillum fcire opor- 
„tebat et in FfVI.tom. VllL italoquitur: „Hoc ideo difhim 
„eflj ; quia per filium hominis lioc non difcunti non qudd apud fo 
„ipftjm non nouerit,fecirndum illairi locutioncm tenui: nbi Dws, 
j,Vt fciat, hoc eft, vt fcircriOs faciat. „ 



ao VINDICIAE tOCQRni (^IbVS 

XXIV, 27. 30. 37. 39. 44. cHRisTVM hominem autem mul- 
tis imperfeftionibus ah exihanitiohem ful)ie£lum Deb infer 
riorem effe , libenter 6 h v b b 1 p concedijnus , interna c h r i- 
ST I filiiDei cum patre aequalitate mhilominus falua ^ iUaefa 
xnanente ^. IV, 

$. XXL 

Exceptiorefw Vnica contra hunc fenfum cjiVbbii exceptio praeter 

ma, eam, quam $. XI. refutauimus, in eo confiftit , vt dimn^tio-' 

nem inter cViuinam et humanam c hrist i naturam admitten- 

dam esfe neget , putans christi a nobis di£lam diuinani 

naturam ex fententia noftra ipfum esfe patrem , et humanani 

€sfe iUum hominem a fe diftum fiKum Dei. ( a ) Refponilo 

completa fcopi noftri rationem excedit. Hoc tamen regerere 

liceat , diuinara christi naturam aequalem feu eandem 

csfe cuni natura patris quoad esfentiam diuinam non nega- 

mus ; praeter eam vero quaelibet perfona diiiina notas pecu- 

Jiares habetfibifoli proprias et dimnftiuas, quibiis modus fob- 

jEiftendi perfonalis"per aftus internos necesfarios determihatus 

abfokiitur. Secundum eam christvs Deus apatre differt, 

vt pater fit Deus fupremus filiumnecesfario geherans, filius vero 

Deus fupremus a patre necesfario generatus. Atque hic filius 

-a patre perfonaliter (Hftin£tus asfumta humanitate conftituit 

perfonam christi. QuQd facrae litterae omnino demonflrant 

christvm tum verum Deum iio. V, 20. rom. IX, y, 

1 0. 1 , 4. coll. 1 4. tum verum hominem A c t o r. II , 22. XVII, 

gi. declarantes. Doflrina haec igimr non eft vnferiptural 

miigromdUsy feu fcriptorae tefHmonio et omni ratione defti- 

tuta, vteam CHVBBivs vocat, quamquamterminusji/j«/rj^ 

imme" 

(a) CoHtM ctAGGETiVM fttg, 4 g . fic infcrt • JVhat he cah the dU 
vine Nature isfofarfrom bein^ the Son ofGod, infaft, that ott 
, ihe contrary it is the Pather of Gods Son. Tantum abefl, vt il- 
lud, quod ipfe naturam dminam «ppellat, rc ipia fillus D'ei fit, vt 
potius fit fpfe pa.ter filius Dei. Et flatim pqft: Pf^jat he caUsthe 
httman natnre is the true and fpbole and all that isthe Son ofGod: 
quod ille vogit bmnanam Aatutam, verus & totns Dei ^lius ej^ 



CHIIISTVS. PATREM, SE MAIOREM DICIT. ^1 

immediate in facris litteris non obuius breuitatis et diftinftio* 
ris perfpicuitdds causfa asfumtus fit. 

:• §. xxu. 

Omnem vero obieQ:ionis anfam euitare mentemque c hr i- Re/ponjtonis . 
STi plenius exhaurire credimus, fi-per roy viov non liummmi ad obieSiiontr 
eius naturam reftriftiue, fed /^r^io totam christi perfondm,*^'^vBBnw«« 
mediatorem. Deum inter et hpmines hoc loco intelEgamus.- ■? '^*^'** 
c H R 1 s T V s enim mediator fuit et Prophcta et Sacerdos et Rex. 
Prbphetae partes erant, vt de rebus ad fakitem hominum per- 
tinentibusipfis,veram,ceftam acviuam cpgnitionem praeberet. 
Sicut vero omne officium iibi a Deo traditum esfe dicebat ^; 
VI. ita ,et muneris fui prophetici auftorem Deum patrem 
pronuntiabat, ita vt non folum res et veritates hominibus an- 
nuntiandas fecundumquaHtatem et nmnerum,, fed etiam r^- 
tionem eas annuncian<& a patre accepisfe declararet j- qudd : 
euincitur, timi ex lo. XII, 49. Non loqmtus/um ex me ipjb 
feu vt propheta, qui fibi hoc. munus arrogauit propria aufto- 
rmtQ fed pater , qni me mijlt y praeceptum mibi dedit\ quid 
diHurus ct qiiidhquuturus Jim ; etv. 50, quae igittir loquor egOy ' 
italoquor^ qumadmodum dixit miht pater. txan ex 10. XIV, 
1 0. 34 . Verfum, quod auditis^ non meum fftrfidpatris, qui mipt 
m.twcntxio.XV,i^,omnia,qtiaeaudiuiapatre,mtavobis 
feci. Ex quibus efficitur, cHRisTVM ea tantum difcipuHs 
tradidisfe, quae ipfe acceperit a patre, id eft, quae ad munus 
propheticum.j patris iusfu et auftoritate fufceptum, pertine- 
rent ; quae igimr difcipulis nota non fecit , ea non fuenmt 
obieftitm officii fui prophetici hinCnec a patre accepit, 'pater 
folus nouit. Qiiare hanc esfe credimus mentem feruatoris in 
textu nofh'o, vt dicere fuis vohierit, notitia diei et horae iu- 
dicii ad hominum falutem minus pertinens non eft obieftittn 
niimeris prophetici tc^ w? tanquam mediatori a patre tan- 
quam fupremo Deo traditi : ipfe propheta et doftor, qui a Deo 
vienit, eamnefcit, propterea quod vobis notam facere Deo noti 
placuit. (a) §.XXISL 

([a) Conf. A V G Y s T I M I teAimonium <d 6. 1 p, ff^, 2 . adMnm,» 



23i VtNDICTAE LOCORVM (^mfS 

jf. xxin. . . 

Eiuidemde' Senfum hunc esfe teftimonii huius christi prpprium 

m$n/irath, edocemur, primo ex eo, quod christvs in toto hoc &rmo- 

ttc prophetam fe gesfit , de futuris difcipulos erudientem ^. X. 

(a) ^W«i^ quod textus nofter de iudicio cHRisTo a patre 

mdtto agit, §. XVIII. cuius tempus determinatumfenefcire dice- 

bat, cognitio rerum vero ad officium propheticmn referenda 

eft §• XXII. et tcrtio demum, quia voxviog nude pofita noii 

tnm CHRiSTVM hominem, quampotius cHiR.iSTVM ©eotv- 

•S-gwTTov, mediatorem, plerumqufi denotare folet per §. XVT. 

. Quemadmodum igitur christvs hoc loco tanquam media- 

tor in reiatione ad Deum trinunum et patrem inprimis lo- 

quitur-,(b) ita eius exhoc teftimonio dedufta, inferioritas ex- 

terna^.ni. inteniae eius cum patre aequalitati nuUiun planc 

afct detrimentum per §; V: 

§ XXIV. 
^tterimtefii* Alterum <:hristi teftimonium pro patris fuperioritate 

fnomuma exftare chvbbio videtur lo. X, 27--ao. Oues mfae audiunt 
CHVBBio aadtt: - ^ ' r ^ r J^ ^ j . #.. . 

iium» vocein mam^ et cogmfco eas^ ct jequtmtur me^ et ego do tpp w- 

tam aetemam^ nec quis^uamrapiet eas ex manu mea. Pater 

meuSi quidedit mihi, maior cmnibus efiy et nemo potefi rapere eas 

ex manupatris mBt. Ego etpater vnum fumus. Ex quibus ver-^ 

l)is triplici ratione euinci posfe credit patris fuperioritateni 

primo, quoniam christvs felicitatem ouium fuariuninma- 

nu fua oftenftinis cas vt thefaurum repraefentat , a patre fibi 

dono damm, qucm ftudiofe afleruare , veneratio patri datori 

« debita 

(a) «HRiSTVs poft fermonem hunc abfSlutum Bcthaniam imt, et 
iotis difcipulonim pedibus, vltitnas caUmitates fufcepit, coil; 
M A T T H. XXVI. i - • 14. 1 o. Xin. y. ! • - 2 7. en ! nojabilera trans- 
itum cHRisTi a muncrc prophetico ad facerdotale. 

(b) Facilc igitur conccdi potelt chvbbio, cHRiSTrM, quodfl ver^ 
nouerit iudicii dtem,lianc fcientiam a patre datam accepisfe,quen* 
fibi omnja tradidisfe dicebat, ex eo tamen nil magis fcquitur, 
quam c H R I s X V M tanqaam prophctam fiiiiie Dco infwiotCMj 
50od non negtmus. 



CHRISTVS PATREM SE MAlOHm DICXT. SJ 

^bita requirat: (a) deinde qudd ob infufficientiam pror 
priae fuae potentiae ad infinitam patris omnibus^ et fe qtio- 
que maioris potentiam prouocat: tertio quod communicatio- 
aem viriunj a patre fibi necesfariam declarat ad curam ?C 
defenfionem ecclefiae fibi commisfam rite gerendara. Vt iinr 
gula momenta eo melius difcutiantur, opus'eft , vt primo ne* 
xumfermpnis christi, deinde vero praeuaricationes fear~ 
fiis ab ipfo fafl:as per partes examinemus, 

• ,: S XXV. ' , - . 

Sermo c h r i s t i , cx quo teftimonium hoc defumtiutt, ejf^, ScopHS ttni^ 
continet refponfionem datam ludaeis exprobrantibus ipfi, c^o^xusverborutii» 
libere non dicat , fe esfe c h r i s t vm. Quod crimen c h r i* 
STVs a fe declinaturus partim incredulita ti eonmi tribuir, 
quodnon crederent, quia non csfent ex ouibus fliis, partim 
vero eos conuincere fhidet de eo, quod verus mediator fit a 
Deo misfus, et infiniris Dei perfe£lionibus praeditus, oflen'» 
dendo infignem felicitateni eamque perpetuam , quam propria / 

fua potentiafuisvtmediatorlargiatur. Loquituritaque:cHR;i- 
STvs tanquam &sdvB-^coTrog mcdhtor^ fiue christvs tam 
ad naturam fuam vere diuinam, quam ofEciuni ipft homini 
£fiQ:o traditum refpicit. (b) 

§, xxvr. ' 

Perpetua fidelium fub cura cHRiSTiDei felidtasexpri-C/&r;>?»/^e(r{<»* 
mitur verbis dd ipfis •vitam aeternam et non peribmt in aeter- rarfoteritiain 
numet nemp raptet eas ex manu mea, Z&»j cumog eft flatusy^*'»»'»"^''*'^*'^. 
fempiternae beatitudinis, quam tam f^n&s gratisfimus inter-P^** ""^*^, 
nae voluptati«, experceptionebononun pertettislmiprum or*- 
tae , quam flatus externi cum co conformitas telicisjGraa 

con- 

(a) Ipfa CH V B B IX verl>a fingnUs tnonientis fnbiungere ^tius esfe exi> 
ftimamus. 

(b) Inligniter boc probdt allegom cmristi in boc fermone, qui 
fuos ouium,(e autem pafloris nominc appeIlat,quoad paflor enim ^e< 
gemfuunipafeit,vtpropbeta,deinde eumregicerdirigit,vtrex,deni- 
quevitamfuampro ouibus deponit, ia.X, 15. vtfacerdos, cni ap- 
pellationi aJlegorlce fubftituit verf .6. appctlationem filii Dei €t 
h paftocem in relatione ponit cam patre fupremoD«o. 



^'J VlNDICIAE LOCORVM qyiBVS' 

■conftimit ro. XVI, 3. Hanc falutem fidelibus dai*e iriuol- 

viteam non Iblum posfibilem reddere, tam fecundum inter-. 

I nam capacitatem eorum , qu?m externum ius et poteftatem, 

fed etiam posfesfionem eius a%i ipfis impertiri. ghristvs 

igitur fua poteftate hominibus vitam aeterriam largiehs i) 

bmnia requifitaredemtoris habeijinter qu^ae eminet posfesfio 

perfeftionum diuinarum : 2) vi oninipotenti gaudet , ad prae- 

. parandos animos ad hanc falutem : 3) bona perfeQisfiriia pos,- 

Bder, quae vnice funt infinita et perfe£tiones diuinae : 4) fum- 

jna poUet auftoritate et iuftitia, iudicis |>erfeftisfimi pbtefta- 

tem e^ercens. Quae omnia quum necesiaria fint entis infiniti 

attributa, indubiumefl:, christvm diuinam fuam perfe£liO- 

nem et potentiam teftimonio hoc indigitasfe; quod adhuc cla- 

rius apparet ex fequentibus, quae tum ad perpetuitatem huius 

f elicitatis demonfixandam? tum infinitam potemiam fuam euin- 

cendam adiecit, - 

* f XXXII. 

/icftrfiulpef' - Perpetuitatem felicltatis indicaturus christVs dicit , 

fetuitatem nori peribunt in aeternum et nemo rapiet eas ex manu mea." 

«w«4/^rww,pgj, j^,^j^y^^:^£j^j.gj|£g^^. p^j^^j^^ diuinam fiiam potentiam omni- 

bus longe fuperiorem, vt vox haec^occurrit ies. Lltl, i. LII; 
10. et praecipue de christo Mcsfia ies. LXIII, 5. partim 
vero benignisfimam curam, cui fideles commisfi funt , quo 
fenfu DAViD hane vocem adhibet ps. CXIX, 105». Tria igi- 
tur his verbis indicat , primo esfe hofl:es , qui ouibus fuis in- 
fidias ftruerent, eosque non infirmos fed validos et ferocesj 
quod inuoluit vox «g'7r(»^F<v , de publicis et violentis praedo- 
nibus,ingenti adeo vi inftruftis, vfurpata : deinde fuos esfe 
intimae fuae curae, amori et obferuationi diligentisfimae com- 
mendatos , et denique curam hanc infinita potentia fua esfe 
AiMtam, adeo vt omnes hoftes longe ipfo fint inferiores fu- 
turi. Videmiis igitur christvm infinitatem perfeftionum 
fuarTLimfatis.fuperque his verbis indicasfe , quam ob caufam 
jnon tantum fecmidum relationem mediatoriam ad Deum, fed 
etiam fecundum relationem esfentialem ad patrem loqui cen- 
jfendus efii 

5.XXVIII 



Quibtis praemisiis a^ |!agi*las itet^il p|)ie£ltl0fl[e$ r^^P^Miolim: 

ftimfa gum , 

:men vnica tantum iit , tribws aTgiteniL membns, conll-Af/ffr»^. 
tes* Ofeiaftio eitis pnma. dednO:^ eft' ex vQthiSi pat^ qui 
i!»/i?i? 4^if't eas, <juam dationem christp a fugi^emo JDeq, 
ik^am eum obligare putat: a^ 

fematipnem. (^ ) ; Af quod it-erpondemu^f^ I^rifno , datio bseic 
duplex ^ft, tumf ab;aetemo faft^,^ per po^i^irn pacis^ et <j$t 
-cretum, 4^0 cHRisiro meiiabri oper^ reAem^ms jcon^ 
fummato faiifta jfcopi i-nipei:r4tio €de multorum ift Ipfum <ie^ 
montota, f rpn^isla fttii (^^^ 

£lii ad; patrem rclatione fundaf a , ta^en vero non neces&i^ 
fedUberaiuit, a. cHiisTQ fpbnte fufcepta, non obj^e^eii^ 
dentiamipiius ^ p^trCj fe<i poti^s pb p^fti rationem, c^mt iMlt; 
lam inferF intrinfej?am pacifce|itiuni praerogatiualft, Q^ariir 
terminus dationis vt i^e ipfo patre -^f <37r^g7r% intelligendus; 
eft , it4 quoque filii Pel internam aequalitatem cuni patre niilr 
IpmodOiJollit, quumnihtlampU^^ 

ternara inuoluat.(b) , 

;\ ■.■■■■,■ ,.■«»'.,■■',■ 

(a) Vecba eius fic {eftabent:, Ow^ /o»'/? /^««'f /&o«» ^z&qy cw»c w ie 
thus Jafe in his hand upon a tbnefold account. Wirfi ns they wfi'' 
re a treafttre, givmor committedtdhit eare f iy tbe fatbery otti 
therefore, it roas reafonable , to fuppofe that he wonld out of re' 

.fpe& to bisfather, rvhom beloved aitdferved take care of gift 
and freafurei tbat bisfatber bath coMmJtted to his care, 

(b) Haec datio expresfe indicatwr ies.LIII, 12.. idcirco partem, daho 
eis inmultis, etvohuflos accipiet in praedam, pro eo, quod profu- 
ditinmortemfe ipfum. Vox p^rt denotat portionem yel fbr- 

teyelhereditatevelUboremilitariac^uilitainalicui tribucrc. TrJ» 
plexrefpeflus in CHRisxyM quadrat^ Prior et alter probatuc 
«X r ».XVf;» 6. vbi christvs (brte lua inter populum iudaicum 

eicftas. 
• . D '■■ 



a^ 'VlNDICIAE LOCOiiVlsi qVlBVS 

^efpofipli de ' Beinde iiaec datio fa8:a eft m t^mpore , partlm demon- 
dapimeintem^^At^sidmim c HRiSTi mislibrie a^' exciwridarn ' hom^^ 
fovefa^ia, '., fidem,' partim fa£ia ariimof rim 'praeptratibrie '^^^^ 
v. ^i ; 5 gis et diiiinae;, irae y partirii ipl^ iricliri^ione^ 

' * V s T b' fidem da^dim, eiusque meritiim amiplefiteriduni;" ib; VI, 44. 
(5 5.29. 'NitituVitaqrie ha'ec datibrelaripne npn esferitial^^^ 
jiomica filii ajd patrem, qua pater ordinem falutis conftitiiit, vt nd- 
minesperfiliunifaluarenmr,(^a) Hinc eapatn 
esiehtisdem praerogitiii^mne^^^ Ji 'Vi. ad|bque ;iri 

hac loquutiorie niillarit christ vs fuperioritatem^patris esferitidtm 
affirm.auit. ■ '*' '■■'.' ', ' - .\ ^ -" '" 

..."■ ; "..;■■; ::^^,::,:-J.:^^ \''\ 

■Refpovf. IIL > Tertio c h v b b i y s , per yenerationeril \patris!,. 6% ' quam 

de Connexioue filium hpc.donum tani ftudiofe asferuare.putat, aiit hbrioreni 

verbonm, et reuerentiam, quam c.h r is t v s patri ob eisfentialem aB eo 

d^ependeritiam debeat, aut miituum ambrerii christvm inr 

ter et patrerri perfeftisfimum inteliigit , fin prius, rnirifice fane 

falUtur,^ propterea quod i) datio hapc oeconomica christo 

Jibn qua filio Dei esfentiali, fed potius qua mediatori fa3:a eft 

$. XXIII. 2) CHRISTVS mediator eam non ob interriam depen- 

dentiam, fed oh externam rdationem, quae diuinitati ipfiiis nil 

detfahit, §. VI. fufcepit; fin pofterius vero, habet nos omniho 

confentientes,, quae vero tantum abeft, vt eum patre inferio- 

rem reddat, _vt potius fummam eius cum ipfo aequalitatem 

declaret. Ratio igitur, quare christvs dationis a patre 

faQae mentionem iniiciat 5 triplex eft : i) vt necesfitatem fecuri- 

-■:"■.■• ".• . - ■ . ■"~' . •■ tatis 

eteflus, Zomimm^\(:\tfn/ientarefortet?jfmf7r, quae ceciderit ipji 
in amomitai^ j.e.gentes profanas per ps.II, 8- iES.XXXV, !. 2. 
quae gentcs ipfi deitinatae perpttkhra hereditas ab ipfu nunciipa' 
m-. EHiL.jI, 9--II. ob qnod confiliurn tpfi datum Deo benedicit, 
Tertiuni rerpeflum ipfc Deus in i ES.addit fideles praedani berua- 
ualcris appcllans. , . 

(a) CHRisTvs hoc cxpres{e indicat id. XVSI, 6. T?/i em/?, dicit, 
■ (non vero vt iideles, fed potius tantuin, vt res creat.ic> etmihi tos 
dedifli non vt creaturas tahtum, fcd vt fideles per ipfiim redemtos 
et /iduciain in ipfi) collocantes. 



CHRIS37VS PATREM SE MMOREMyDIClT. J^f 

tatls fidclibus a fe procurandae indket^quoniam mm {cbpus ofEcii 
{ibi a Deo traditi , mtn . honor Aipremi Dei eam requirat : IL ) 
vt de iludio fuo , in feruaii4is fidelibus certo^^ 
prdptereiiquodilli merces laboris fuiet portio funt, quam.faJtt-: 
guinefibiapqui^erit: IIIO vt nexum fuum cum^ P^ 
num et acceptain exiride poteftatem mediatoriatri iis ob pcidos _ 
ponat, quae ad yfiim infinitae fuaepotentiaeprofdiutefideliun:)^, 
eum obftririgati 

; - ' .$. -XXXI.' ■ ;■■ ."' , '•;-'' 

Alterum fuperioritatis. patris veftigium c h v s 1 1 v s itiOhieSlio 11» m 
praedic^to et fequenti additamento quaerit ( a) pater waior ifipatrii maiori* 
omnibus et nmo potefi rapere ex mam fua. (b) Maioritas^^^^P"*^'**^ . 
patri tributa inuoluit infinitam omniurii perfeQiionum praecel-**^?*^**^'* ^^" 
lentiam, tam quoad-ambitum, quam gradum. Hinc maior'"*'*'^* ' 
omnibus eft idem ac maximu^ icOR. XHI, 13. Hoc Ipcp 
iriaioritds patris praefertim refpicit fuperioritatem eius poteu^ 
tiae, qua omnes creaturae, ipfo loiige fint inferiores. QuOd at- 
tributum ficuti inter omnes gentes profanas et praefertim lu- 
daeos (c) fupremo numini vindieatum finit , ita christvs 
illud praeriiifit, vt pdftea ftia cum patre identitate "declarata 
eoi minus de fufficientisfima fua' poteritia dubitare posfint, ' ' / 

fxxxnl 

(a) Verba elus 1. c. p. 2 1 . fic (e habent: Inthefe worcts ottr Lordjeemt 
-flaintyto imfly ythat his own power rpbenconfidered'fi^ • -^ 

, fxom thepow^r. of the Fatber n>as inferiour or ielow tbe po 
ofthe Father, ' - 

(b) Sequimur lcftloiicra maximc probatam et fcopo christi con« 
fenraneam, quanqnam TERTVLLiANvs et ArGVSTiNvs non 

patrem, fed ad donum patris chrhto datum. conf. millii 
- Nou Te/i. ad hunc locum. 

(c) De diis profanis epithcton hoc vfurp^tur actor, XIX^ 3 5. fcevd- 
A)j .ecgrefcii. viRGJL. Aeneid, 111.10. et lupiter femper nomen O- 
ptimi Maximi gcsfit. De Deo Summo occurrit devt. X, 17. 

>s.XLFIII.a. Cir,i»CXZV,1. 

D« ■ ■ ■ • ■ 



MefponJtoT. - Vox i^aWi/ ^xprimit viiiuerfitaitem cf eantf aj^M 
cHRisTvs «oa tii^nio, 'teftiiis vero hoc keb c6mj)lex(irft^M|>t-^tirti ou 
somprebeiidi- t HAiSTft , {ktariam dusque colit)rteSj malo^ hbmihes et cOirfU-^ 
^"^M voce ptoifes et peffecutores , et if fam pfauaiti hdmiMm vohtiiti-' 
'^ t6m. • c H R-i s TT VM autem fuh hac voce > vt c n v b^ i v s errat^ 

iicKdt 6'sfe coiiElpeheUfum ,■ eul^entisfime appai*efe i) 6x eo, qudd 
^HRistvs^nuuquam imef hanc creaturarum viiiueitetem 
j*efcrti.ir. Ipf^ cttvBBivs;ri^gat,^^um esfe ex creaturarum 
^N^lgai^iumj i^umeto.i; (a); O^^^ 
x1^Usdam.iocis maipi* cHRiSTcolVQCatu^^ tamen ratio eft, 

^Sj^^^.p^XeiVpiaiox^r creatu^^ 
■ 'lCf.-):^^ia .<?HR(i.st 
yo^iJ^eci^.tM deilgnat; IV. ) quoiiiam id fcopo christi e 
di^iTietiTO ' yepugflaret" JRatioiiem his verbis j^-eddit de fuffi- 
<>i^iti^^m^vpQMi;tia fua ex aequalitate fua cum patre petitam:: 
y.,) qiioi^am-ciflRiSTVs fibicontradixisfet yerfu >p. quo fe 
cum.p^^;eiVMi^pi:esfe afHrmat. . < Vnum yero non poteA esfe 
ji^ajius^etmmus.^ Magnifice errat igitur^cH.VBBiys, patris fu? 
p.gr^pj:^tatemije^,his yer qua;e contrarium. euinr 

cunt; ^JNl^iii,fi,p;^t;er^m^ ciinj 

patre vnum eft , etiam CHRistvs maior omoibus feu ma^": 
ii)i«S':«5fe;debet. 

■• vf . xxm- ^ -.,. : . •"■ 

^efponf. 11 . V (Jiwd ad fiQpum attinet, quar e t; H R i s T V s ad hanc pa- 

defcopo hontm titis^. ^maioritatem prouoeat , errat c h v b,8 t v s ittfufiicientiam 

verborum, potentiae christi infe fpeaatae et a potentia patris fep^* 

ratae asfumens (b). Petit enim p.rincipiUmVquid.inteorita- 

t^i^ , C H^ i s j t^ ex his verbis (ieujiQnilbraturus , eam vt iam fup- 

! .. • pofitam 

,(a) Pdg.7g,ita dicit: tfthe Hmi creatufe he applicahle mlytofucb 
-■ . ' •fhingSyasmre produted after any particukr maHneKj theu the 
. . ^:fi^ "''(lyp^U ''PeU be tonceirved mt\ tobe aCreature. 

(b) Verba cius fimc p. zi. In thefe Words our Lordfeems plaijily ta 
imply tbathis omi Pomr when confidered feparatefrom the Pomr 
'DfibiFatberw(isinferioUrQrb«kwthe]towiroftheFathQr, 



jWr 



po/itam asfumit. . christvs e coritrarlo fufEdentlam poten- 
tiae fuae e^r|tsiiem 4e^iuat, dedarata poftea fua*x:um -patrc 
aequaiitate ; et quicgttid de manii patris dicit, id^m dixeratlie . 
mahu flia , hinc-mariusv christo et manus patris aequ$l'eS* 
firnt,' Qtiid vero' de fepMta'^^'^^^ 
nmiat, aut nos non' taJngit, aivt err^^ 

humanitatis nataralerh putatreaeft-bmniiio limitMa /Debque: 
inferiorj fed nec de ea fermo hie eft^ nec inter nbs cbntrouerti"' 
tiu*,. Aut fipotentiam cHRisTr med;iatoriam inteiligit, no« 
eft ea potentia, fed pbteftas 'ffue- fa^fultas externa m 
fuam pbtentiam ad bfficia mediatoifia ■ tdhibi^ndiy-^deoque; v^^ 
tnediator ^ exteriie quidem iDeb ihferioi?^ eft V nOtt>^f er(>^fflterhe 
«quoad potentiam; quae in eb eft inftnita.^-^ (^ 
tentiam eius dixiinam fenfu eminentisfimo , -de qua: iam resr 
agiturj a patre feparatam et christo in fepropriam appel-" ' 
let, contradicit Dmniiio cHRiSTi effato, i?^^' et pater vnum 
fnmus, Ipfa enim poientkfairi^ injfibiita^^^e^^^ 

ter' CiJll-IS:i' !{'••:■ ■ .'^..,! . ;> ■ •■ ; 

:::^'vi.; -'" -^.t XXXIV. '"-'■ ' -■- ■;■ 
Tertltim 'argiimentum pro pafris itiperibritatfe ^^^^^i^f^OlkBfolIJ^ 
iCHVVBrvs in verbis- eHRiSTi, ego et pater vnum Jwnnr.ex verUs^ego 
<^ihus verhis dedarasfe jputatj patfem cbmmunicandb (tcmtietpater vnuim 
potentiam : Mfinitam' ; infiiffici^ntiam ■ vifium fuM-um- [np^fufnusidefmi^ 
plere ideo , vt «lu-am regendae' eMefiap Trbi cumi ipib com- *** 
inunem:rite gerere qileat. Manifefium eft aduerfarium 'erro- 
res fuos feripturae inferre, et verba pM^fima iuxta erroneas, 
^uas fbuetvbypbthcfes dotorqu^^^^^ Placet tamen adgresfus 
«iushoftiies varitate praeualente^telinare. . 






- ::.- - ;|.xxxv;. 

,^v) P,5i fic fcribit: lattdvfy l^atier.aremehasmuchasifM 

had faidy as the father, hath put tbe care of tbe. Church u^jin, 

w^e ifo be has fut his Fop^er ttpon me alfo to eMe%^''tpW, 

■' fcbjirge that thru/i^v,': I aM myFather are one n^Mii^^ 

•^ , <«//y ^m mritt tbr^^^^C^^ 'of tbe C/iitrm^i'^- 

D 3 



..J^ 



30 yyi^^ 

: ; . :.'•§., XXXV.' : ■•,• -U ~;,/' ■•^, 
Kejponf.l Kefpondemiisadhaecduo. Primoquodad verbommfen-r 

vindicathfett' fum attinet; per pronomen ^7« tota -perfona GHRis-if i- lo- 
fttSt <[uentis intelligenda eft , non folujn quoad; lO^cium niediato- 

rinm, fed etiam -quokd esfentiam diuinam ,- in cuius gerfonali- 
tatem Kumana natura recepta eftv . . ^ Quod probamus ■ , r , ) ,(iuia 
prpnomina.perfpnaUa perfonam omnimode determiriatani et 
leciindum tpt refpeflais exprimunt, quot circumftantiae admit- 
tunt : 2) quia c h r i s t v s tam de omcio fuo mediatorio, hinc 
yt mediator , quam de infinita iiia potentia ad fiios defenden- 
dos, hinc de natura dyiuina, in his ver^^ 
3.) quoniamre.fpe£lus,>pfficii mediatoris inr vnitate ,cum Deo 
fupponit vnitatem refpeftu riatLu-ae diuinae ; quare cum natura 
humana non conftituat perfpnamj cHRisTVS dicens , ego 
tniidiatoVy , necesfario fupponit n^ituram fuam . diiimam : 4) quor 
niam ludaei fermoneS cHRiSTi ,/benecattendentes, cHRiSTO 
nonreprehendente fedcpnfirmante,^?|iGC pronomen ytroque r,e- 
(peftu fumebant : 5) quoniam c h r i s t v s ipfei yerf. 3:6.' verba 
uiaperloquutionem fyiionymicam explicaturus fubftituit,fe dixis- 
£<i, fimrbei fum , hinc vmm esfe cum j?<«rf<, idem ^ft ac Dei 
filiim esje. Ex quibusomnibus apparet,,OHRiSTy>i in hi? 
. Verbis non fohim adrelationem fiiam extcrnam, fed potius ad 
internam cum rpatre aequalitatem refpexisfe- Vnitas itaquei 
quam de.fe filio Dei ac mediator,e, etpatre fuoaftirmat, noili 
tantumeft moraUs, fed etiam fimul esfentiaUs., ita vt per ho.c 
eius teftimonium, ipf^.fiUus .cum patre infeparabiUa confti- 
tuant , quae ens fupremum et infinitum efficiunt , adeoque ad 
Deum necesfario pertinent, tamen yero vt perfonae difHnftae. 
Ex quo enafcitur omnino vnitas moraUs et confenfus , qua in- 
ter fiUum, asfumta carne homines redimendi poteftatem na- 
£lum, et patrem eius perfeftisfima voluntatis et amoris con- 
fenfio, ac jiimul plena in exercenda potentia irifiriita confpiratio 
ii|t:erced|t ; quae tamen vnitas moraUs b^ ha-^ 

tj^l^^lip^^sfentiali , quum nemp Xfeum- perfeftisfime amet , per- 
f@SlIsfim.eque ab ep amariposfit, nifi fifcipfeperfeftisfimus; ne- 
.minique perfe£lisfinia et inexplorabiUs voluntas eius identicc, 

■ ?: '-' id 



CHRISW^-iPATRiEMMiSErMAlOnE^r-DiCIT. :^^ 

id efl ^' ^^,4^^ giradir ef ambitu ;I propria fit , nifi enti infinito : 

quoi^ etigaii iiioc loto talri vis drftionis . ejnpJiatiGa^^,- cp^hi^yQX 

numerica Toev, et fcopus ac ^.confirmatio christi euiden- 

ter dempnftrant. Eiuftum, igitur effc errare chvbbivm, de 

yriiiate c|!Risxi'niOT j^ . ■ 

pretariteni M^uult enim mentem c iiR'is ti *in fermonibus 

{^is nrntilare^ quarii: erroribus iiiis nunfcm mittere^ ^ a. :/ 

,_ ::D^^ non fuit,jRe/p<)«/Iifr 

^rcohimiinicktitinein jifiuni -a ]§a:tre ob fuarum inopiarii ne- vindkapiq.:^,. . 
ce^fariam. declaret : nam i) inrufficientiac fuae tte Vno' iquiderii/cop». 
ver^o mentiorierii fecit ^ hinc nu^ 
fiiVriniinii^atione a patre auditores conuinceret: s) CH^^ 
riori folum fe. vt mediatorem, fed etiam vt. diuinum mediatorem 
probare vult , jJ'. X;X^i hinc, ftifficientiam virium fuaniniin fe afj- 
ftiTiiefefcopuseiiiispopoTcit^etipf^^ . 

cUi^it v:XXlIX: cdniv §.\XkVL XXVli et XXIX. con£ ^XXXL 
30CXIL: Ne igituf de eb dubitaf ent, fubiungit his verbis ratio- 
nerii,, riemp^ Viiitatem fuam cum' patre iridubie riiaximo et 
csferitialerii et mof alerii : 5) nullum adferri poteft exempUim , 
qiib vnitas asfef ta d e pef foriis Jiriinis meram vif ium fupmini- 
ftratioriem deriotet ; quae enim 'vnUm funf j funt aequalia - et 
eadem. Intef aequalia' et eadem vero non habet locum infe- 
rioritas. potentiae, hiric nec coramunicatio eiusdem. chri- 
STVS igitiu- nec ad patris omnifufficientiam prouocat, nec 
ambages in demonftratione fufficientiae fiiae fequutus eft, hinc 
ne fp.ecies qiridem iriferiont^tis eius fub patfeiri eadem latet» 

>, _ J '^ • .: • §. XXXVIL ■ 

Reftat tertium c h r 1 st i teftimonium, ex quo^p.erperam Tertitim chri- 
intellefto colorem errori fuo adfpergere cnvBBivs, laborat. sti te/iimo' 
Exftat illud 10. XlV,-z2- ''audinijHs^ me dixisj&vobis ., abeottred- ^"«^» 
eo ad vos: Ji diiigeretisme^'gaudbrhtis, vttqw , qnsd dixerim^ pro- 
jicifcor adpatfm ,. mm^ pater mdlor ^ ftts. ., Iri quibus verbis 
cHRisavM ,ioqui fecundum diuinam naturam , non vero fe- 

c\;ndum 



csittidum IiUimatianj, acfecmidam ilkm tara Seneffdia ft pattef 
acce^isfe, quampatrem fe maiorem deckrasfe ft^pWfc (^ - 

'■ \ .',/'.';' .; ,/ :f XKxvm. ^ .:;.■•: ''v''''^"'. 

Fmml.rft- Primarium c^ybbii; fuppofimm e^^ c«Ri$TrM loqiu 

futam. cttRi- in ius yerbis. fecmidmri naturam diuinto Errat autem visr- 

sTvs mn loqm' hemeiiter,quia tumuexus^tum ienfus Yerborum naturam diuihahi 

turfe.mndum abjflra£l:i«e hoc locQ asfumere prohihenti Nam ijoninisfer* 

uaturam dmt- ^Q ^ cuius haec verba pars fiint, cpntinet admottitiones me- 

S^ L.& diatoria&v et praediftiGues imminentis: chri.sto calahutatis 

tormm^ nommum; caulambeundae : ,%) appeliation,es, quas. q rr i s t t; s 

Jfibi in hoc fermone tiibuit „ noh eum fecundam naturam! dt- 

vinam, fed tantum quoad ojSiciummediatorium denotare pois* 

funt. Vocatfe vers.. 6, vim^tvitamt cjua itur ad ^atrm,, r. 

24^ a patre ntisfitmt v. t^i, prampta pmris facimtmt quaenfi!- 

ttiina officiumeius exprimunt:, 3)opera, qiiae iibi «(rifcuili,^ per* 

tinent non ad eiu? perfonam diuinam, fed adoificium mediar 

toriumiiic e. g. dicit, y<? esfe akiturumMp^randim nobU kcum 

V. 3. patrem rogatumm ^ vtdet parachtum v. 1$. pacem iliam 

fuam difeipuUj reliBurum v. a7« ih ^uibiis pmnibus chtvi.i- 

STVM fegerere me4iatQrem qui$ nonvidet;! 4) ci^ristVs 

in verbis noftris^o refp«;^u .d? fe ]oqui,i;ur, quo profeftus 

eft ad patrem, fed ytiiUMS W ynigcnitus non potefl; profir 

cifci ad patremj eft enim femper in iini^patris iQ.I,ig. 

Ilediit Yfiro ad patrem et misfus ab eo m«diator, hincapertum 

eft, 

(a) V«ba eiu« p.aa. fic fe habent : „7« tUs Vers our Lord ieU 

leth his difciples, thdt his departure was a proper ground of joy 
to them, if they loved him, becaufe everylover recoyceth at tht 
opod and exaltation and increafe of happinesf that is conferred att 
pis beloved : and tbat they tnight be fatisfied his going from 
them vpould be for his promotion and good, hedeclareth that tbe . 
fathery be was going to, rpas greater than be^and confequently 
was able to give and confer onhim, rphat ever vpas necejfarytbs-' 
reunto, hut if our lord n>as a coordinate being witb the fi- 
ther, he wouldnot receive any fucb benefit from bim, as bis 
argumem herc fttppofethf nay be muld tiQt in his humm n»m* 
rt ^c. 



CHRISTVS' PATREMvg6'>4fAt6MiJl blCI^^ Jj: 

eft) de diuma ghristi mtvirkmfieotiM&iU-k^ 
haec ;|)faedicata,; quae*de ejfcteriia CHRiiTi Mida^G^e diQ:a 
fiteniflK ' Sufficeret ■ ihaec ref^ofifib; ad crt v b'b'I f 'bbie^ibrie^^ 
irifitksreddertdasiiigititiitas! auterii^ r^i ie^^^^^ 

CUKrc'pofcit.-(a)'>;'-;j '•'■-i;-3 ;[■•-;.?. .^Lnf^^- ■^:-- ;;-n:'>;;,,; •» -;. :^ 

-'•'-'"-■ "■\'-x-^' §' XXXIX/- -■ -• , ■, ;• -■ .- 

Delnde crroneum fibi quoque fiftglt verl)orum nexum^^ 
Ptitat enim' CHR-iSTVM triftitiamde abitii fuo. difcipuUs ^x-f^^a^^^ Cbri' 
probrdtutumy: indidrc, quod abit^s ittfius caufa te 
euadferc debeat , ! ji^>eum diligerent j proptcrea quod d.iiigcns ^Jj^^^j^^g^^. 
altcrum ingefntcm volujitatem caj^iat ex eius, quem diligiti 6lutei 
exaltatione felicitafisque incremcrito.Quod fuppofitum fahp fehfu 
expiicatum concedere posi^mUs. Quibus vero ritiohibus 
c H V B B I V s ha nc exaltationem: felicitatisque incrementum d.i- 
vinaef c h r i *s t i nftthirafe adfcribat' i difquiramus necesfe ' '; cft. - * 
Per abitum ad pat^rCm e h r i s tVs intelligit hoclocb fertfu jRri"- ' 
£l:iori confiimmationem officii ct praeeepiiipfii^a 'patre traditl, 
quam fubeundo extremuni exinanitionis gradum praeftare ani- 
mus ipfi erat, quum fenfu latiori omnis cius vita, qua officio 
mediatorio perfungebatur, abitus fuerit ad patrem,^ 
qiiod vorufitatem eius exfequi ^ hegotiurn erat ipli 'praeftitutum. 
Refpicit hiet phrafis inisfiqnem eius a .paitrc , 'ijua tahqiikhi le- 
ga^hs i>ei caufam IDei ac horriihiim ' gesfit ',: eademquc confeHt - 
ad/^atrcti^ qiii rhifit eum, reuerti et rationem de expeditione^ 
fuareddere, oeconomicaeiusrelatiopoporcit. Quemadmodum, 
vero per patlum patiis aeternum merces gloria ac honor cum 

_ redem- 

•■ ■-■ : : ..[* . .,:;.!:• ;.,- -^ .■.'''■*•■ ■ .• ' ■ ''■ ■■■-'■ ■■'.'' 

(«) NbnnulH Patres antenicaei haec verba dc christo Dco intelJe* 
xisfe vlderitur, in quo tamen arri ani, quod glorientur, iiihil 
habent. Maioritatcra enim patris non esfentialiter, /ed pcrfbna- 
Hter, fatislicet incommode, expiicant. irbkaevs ^;^»-. II. ^,49, 
TET Avivs Dogm.lmp.deTrimtatelibr.il. c.II. Patres Poftni- 
caci, vtARRiANis refponderent, dc mera humanitate c h r i s ti 
V fumferunt, quod etiam intec reccntiores gprhardvs adftruere 
bperoft laborat, verum vii voGumctncxuitoiiusicrnionisrdjpC' 
^um ad mediatorium «Hicium pracferri iubejiit. 

E 



54 :r.: !nmm^%MJ^ovmyfi!^m 



Myj' 



red(?mtIo«is 'CORruinmatidncieoniunSlft ermt i ita quoqtie ch % p 
s,yi abmim adrpatrem igloriofa eiiis e:?:akaiio feu vfus et pps- 
fesfio hohops .aAi glonac' ipfius; mediatojiiae excipere defec. 
<QH^^ quuiii-limulrcjum ingeati fideliim em(>}umehto confoci^u 
esfet j quod tum ex confummatione falutis fuaej timj' ex perpe»? 
tua c H R i'S Ti imereesfiorie;'tumi ex ri^isfione paraclcti, tum vtf- 
, ro ex.gloriofa-hqftium ^uoriim: .vindieatiQiiie pei: christvm 
cxaltamni expeftaye ppieraut j ^ G 
' • • idiiipfi^ repraef^ntajbat, fupppfito eprum i Gaudere ; 

f!P^?'^'^^)^. et d|2:fuis,en>plumenti.:s4^ de c hrjIt 

STp pfiicip Itip^t^m praeclare et gloripfe p?rfun£ipi,,,(fi ghr:I-.; 
'STVM amasfent,* ideft, fi ampr eorumJ,n, iEHRi|s,¥vM pdr- 
tim ex legitimo fonte perfpe% fimS officu fui et ^n^ mesa 
perfonae amicitia prpfluxisfet, partim vpluntati parris in le-, 
« gati-one christi magis cpnueniens, in tentation^bus magis- 
, conftans et in bpnis externis, npn magis quam glpria c h iii; s t i 
oeiC9nom.iqa, .feqi^e faiutc fpirituaU defixa , fuisfeti, ; . 

' . §. xxxxV ■ ■-■':'■'■■■ -'■'■: 

Vherkr dedu' Erratigitiir chvbbivs magnifice, quodi hae ,CttR;i:sT,i 

Hioetapplka- c>taltatiQne afcqualitatem eius internani cum patre toUi fibi pery^ 

tto praecedsn- ftiadetV iic infereris '^ fiQs(QteHs'cumf^^^^ pq^^ 

fet dicipere ab eoipmeplia. '^^^ %Livi\mppmim)^^^ haec , ex?' 

akationis ndn.recepitvt ehs cbordinatuili , quum 

€P refpeJSu nunquarii iis caruerit, fed recepit, vt mediatPr, neque 

n beneficia, fed yt gloriam ,, cdnfummatp latore, flbi ipfi eeco-, 

ircliliice coritrattjiin. Asfumfe filitis Dei ideo Iitmianam car- 

jncm; vt communicatas ipfi praerogatiuas requir-ente ofiicio de^ 

■r; -;•>:;■■■ '.[■■■.-•:. ■:-■;-'■■:;■-' ';■:•..';■' i;:^ >f;:-ponfirc 

(*; «2ytfj;r»T» cfenotaf amorem irttenfjsfimurii ef rationalem, quod patet 

partimexEtymologia, qoa alii, vt b vdaev? ab «yAv et,;r«w<»^fl;i, 

, V alii veto , vt^ h a r m a r v s in Lexkq EtymoL ab «y«ii et vrdtf de* 

, riuanf ,, yl fitauide rem pGsfesfamam|)leai,partira exlocisMATTH, 

JfXlf, s?. I 10. II, 1 5. MARci X, a I. Qpapropter l v^»,»e d i e v 

. inConfnMtar. in kuavgelijias et , e r,as,m y s a <p<>ijVita differre 

votunt vt amQ% djliqo , yx giCER, PjiiaJ/ellm mm. diligebm jmtts 



^t 







riegeftum internae •diuii^^ 

tnodo obftat,$- V. ita qiLQmf ,receotio gloriae depofitae feuf 

exaltatioipfinoxiae5ferl^iiit,"'^uod PAVLVs vberiu§ quoqu^r 

probat cSnT}i?a Wieoi'»Vfe¥?i.ir/f(^i^^ ver(?^^?/^ a pStr^ftcatiUi? i' • ■■ • '< 

cxaltatus^ hoc^planfe-iidla-refpic^^^ et esfeMa:!^ rell- ' i'u 

tioherai' &d Ymee^t«htumbeconomV<^^^^ J 

tialiter fumtiis^^rof ©eo, ti-ihuno <it 'jperfona^liter pdr oecon^^^ * 

miam' 'operatitjhUm sdiuiftartiih - r€|>riefeittatu¥ • Vt ' 'mittferis y ejir 

e M R I stV s ' mediatot - vt;^ mi^ 

Qaahi ob rttii «|Uuni - exaltatio^^pira^mi^m^ cfeRi s^ri ;pr6 * ex?* 

antlato kborci piraehiia' auteni a itidice difbribu^^ 

^tVs quoqiiedidtui? in fatiris litteris a^^^p^^^^ ideni 

eft * B«0;exahatus- PHi L. n^^ Et ea ijpfa^wirW ratio eft, qua- 

re natura htimanaJhbhi ^^atur-^exaltata' 'a ^ &ttina; ' ' ; Kc^ugriaf'^ 

«lim^ oecottdmicae p^iffoharafra *elati6iii. ■ Beus ti^^huniis et 

pater inpriimis oecohomice abiegauit 'Mesfiam, di^ha- c«R^^^^ 

iTi natura ■autemeft tantum perfoha in Deo trintuhOj^q^^ 

per appeilatiohem patris faepius- exprimitut\' Praeterea autem 

Iiumanaic«fciSTr'^isttj;ira a^f iatre depeudet, yi: a Creatore, iiU^ 

' ''Tertid deriique quod'>dpoftremayed>a.£ttInet^ qviii&m-^^mrisIIL 
bi^ bbiicit cHVBBivs, «4^ pj^^r i^iJiV me ^jl?, ea adief|a^* veibis: 
putat 'a' c H-R' is T o^ ad'dem6nftrandant fuam inferioritatem fub ^*^^'' ^':^^°^ ^M. 
patre, per quam benenciorum ub ^plo abituiaio i-ecipiendorum/^^j.^j^. ji^«^-^ 
«apax esfet. Non bpus hab.emus ad leftiones variaQtes confu:- 
gere,qiiae cx interpretvini quorundam infcitia originem for:* 
.^fis .traxerimt. . Nam pronpmen perfQnale fjs, quod-multi .:, ,.'v.\ '. ; ' 
OOdices omittunt patin&t a.d) fenf\im c h r ls t i .pienius infjjir 
cignijuni et pmisfom ,qi,ioque fubint;elligi ^ebet, qiiare proba:» 
,t.j^;fiiT^i.|2^am eodicc?' illud ; adiiciunft I>atr es antiqui o r i g e n e s^ 
A T H,A ^)A ? I y,?, > et iC;Y;|if L L y s Ipcura; Jiun.e ;pita:t\te.s . jifiiiciunt 
fts^tffTri^ e7te{A.\psi£ (^s s,t EPipyA.Niys i^aeres. LXIX. y. 57. 

ilib' 







vero prb merb glosfem^Kl^l^^ 

................. :--"n *• ■r.--xxx:xn.;v. :,.:■■:...■.:..;.. .^ 

c: .;■:■''.; '' ,,'.'' '" .; v .] V ^ ^ 'OWj .'i. ■}:^'ii ;>.'r-':3 ^;!"?:')" .■'■■'■.:■. ■'... . 
'Vindkam ./ Quemadmodjini .ctf^ 
ye»/iM, na et esfentiali.ad^p^trenj-, f^^^ 

Peiim trinunum et patrem hoc loco loquitiir,: §. XXXVIII. iet . 
XXXX. ita qupque maioritas, quam patri ^riWt ^ non de eius 
iiiperiQritate interha jredi,ex|erjr^g j;.iifc^^ Dendtat 

igimr vox; PATE% et D<5^raj tn 

inani,,<juae cJHiR^SrT-o Apfficiun^^IiBjji^iato^^ tf^didit- ^.i.Xt;. 

Et proriomen /^s .exprimit eum, qu^tenus ii,i relatione pfiioii ad 

illumconftitucbaturi: qui fignific^tus prpbatusf eft:$. XVI. Spe- 

ciatini vero,^talenii fe ^ ch r i st v s koc pronopiins.refpicit >i:qiia- 

hs ,tun9 temppri? -^rjite . abitumtijd ^?^tr6;TX i&u iexakationera! exir 

ijeb.at,,. nempye in extrema.exinanitioneiad^^ 

ne^ yerfantem.- Jh qup.i|anv; c i^k; j;st y S;iion fplum patrp 

fe4 ipfis quoque angelis ad tempus inferior dicitur h.e b r. II, 

^. Eoden>i.gitiu: relpeftuj 'qup christiVs angelis, inferior 

%Qx\s eE, ep.d?m jetiam, patre: rfliit infeHor. , Esjfentialem; au- 

tem c H R I ST I fub angelis inferioritaterifH ipf e ; =hegatg^jadue9fa- 

rius, hincnec^esfentialemciiK^iSTi fub patre inferioritateni 

• .,.;.>. cx his verbi^ : coliigere pptefi NepGi?Ri,sTVis necrnOs ne^ 

gamus, patrem ipfo fuisf&iuperiorem , fuitehim omnino p.er 

|, V, nonvero esfentialiter {ed relatiue ^. III. ,irne detrimett- 

to intern'4e eius jeunipatr^iaequalitatis^rV. I , , - .r ;; ■ 

' ■ •■ ...'.- •■ , :■■■■.■'■■■'- ,■■.■: ['•-;■'■:. - ; :. -[^' <■<■ ■-.■ . v'. ■ ,j„:.'; .y\y^ 

VtndUanoM' -Nexusqueto fibi GHVBBivs^horUm verborum cumpr^e- 

KW* Gedentibus fingit , non minus falfus eft, quam ipfa eoriim in- 

terpretatio. Putat enim christvm ih eis rationem 

indicasfe, ex qua eerti fierent difcipuli'-de'felicitate-fua 

per abitum a'd patrem 'prohiOuehda; Piitfcm^eriihi ipfp m-aip- 

■■ '.: ■■: ,■; ^■;r^.-: i;i^"f ■■ ■ \-'^ :■'■ •.■;'.-.■.•;••■-.•. ■. -jg^ 



ieHRI,STVS. PATREM SE MAljORm, £>ICm ^^ 

rem , perfeftisfima j^otee poteftare, maiorem perfeftionls 
gradum ipfi impertiendi. Certiim quidem eft , .,c h r i s t v m 
h^ee verba. addere vt rationem, quod indipat particiila aetio- 
Idgica nam: fed nexus , quem c h vb fi i v S; fibi iingit , nititur 
^frorefuo a riobis iam refutatp, Omriia, qiiae christvs 
protulit, ad erigeiidps fuorum animos /peHabanr , de abitu 
ipfius tfifteSj quum vero folatium non nifi ex repraefentatione^ 
bonorum adnos pertinentium oriatur ; haec verl?.a ex fcopQ 
<:hristi magis ad difcipulprum cornmpda abitu prpmouenr 
da, quam ad felicitatem.CHRiSTi in fe adie duplex 

igitur locum habet nexus /'nmo verba haec funt ratio necesii' 
tatis abitus, qiiam ex relatione fua oecoripmica ad Deum tri- 
nujaum et patrem deriuat, ita, vt indicare velit : decet me ad 
patrem reuerti, nam ille maior me ell, diim i) me mifit 2) 
iudexmeuseft, cuius iudicio fubieclus fum.,, et qm nie iu- 
'fliim et abfplutum declafare d,ebet 3) Deus fcopus.e:(t) prp- 
pter qnem totum ofKcium fufcepi ac gesG jdetHde^tvo ratio, 
quoque funt gaudii difcipulorum ob christi abitum; tum 
GHRisTi caufa, qui vt mediator a patre iudice gioria et ho- 
nPre corOnandus eraf , illaefa tamen interna eius diuinitate jT. 
XL, ram quoque fui caufa , propterea quod christvs ad 
eum patrem ibat, qui iudex cius conftitutus riedemtionem; ab 
eo faBam ratam habere ac Gonfirmarevdebebat ; vnde quoque 
fpesipfis enafcebatur, fofevtgloriae christi mediatoriaevna 
cum ipfo participes fierent. Omriis hic nexuS fcopo chri- 
sti confentaneus, irritus euadit, fi fuperioritatem esfentia- 
lem patris acHRiSTO asfertam hic esfe credimus ; neque 
enim haee verba difcipuUs folatio , nec abitus christi et ^ 
hi et difcipuHs gloriofus fatis fuisfet, fuppofita hac opinionej 
Vnde denuo apparet, quarita vis ab aduerfario et fenfui et conner 
xioni verboriimi iifeanu: , vt fuos inde deducere queat 
errores. 



i'-' 



J.XXXXIV. 



iM 



ViSoxeiAfi tocditVM 



AfpencliM, 
Aliirefppn' 
dendimodi 
Vtintis piffi' 
QtenfeSf 



]■ • . §.- xxxxiv;. 

Appafet igitttf 'ftoft indigere nos elTugio^ <^oi!t tftfm 
ftivs {atis quidem infeliciter eripere nobis labpr^tiit; ftbn posf 
fe, dieit, llic inteiligi' humanatn c hri s ti liaturarn, nrpptec:* 
ea Ciuod vftita cuni diuina benefida accipiat , non a patre &i. 
aiiiio. Ratiortem hancrefutauimus §. XL riihilpminus vero ha- 
turatn iiumanam abftra£liue et exclufiue hoc loco intelligerc 
rationes intrinfecae,, et ftexus et f^nfus prohibent. Datur aii» 
teni tertium, q^oJ'demonl!lraui^^ Neque opushic eft folu- 
tione fhOtii fatis quidem acuta fed a chri.sti jfimplicitat^ 
et veritate ftimis remota. (a) Piitat enim christvm hacc 
yQrhsi pater mav>r me efi -pQr (Tv^ciTct>(io(,(riv aut acconunoda- 
tioftem ad captum pt o^iriionem difcipulorum dixisfe. Suffi- 
ttt ex rationibus intrinfepis fecmidum regulas hermeneutlcas 
iemonftrailfe, qiiofenfu christvs h4:ec verba inteliexerirV 
|t^^uam p^Bfime ch VBBiy s f^^ erroreir fuos^^etorfcrit^ ' 



M^ 



fHOiTtvSvitteph?^. fenteatUm luam Un ptofeti: Opifiarl quit 
,pmerityme improb/ibiliter , diButn fuisfe de mente dipcipuhrunh 
firant etenint adbuc ifli i^perfeSliynec de 'magifiro Juo^ vt de Dej» 
CQgitabant ; pr^efipiie qm^rftMofaiQa lex multo expjicfltins patrejjf 
j^itamfiUum ipfum in/tnuet, ft ipfemet fertfator patrem apud eps 
iriultifariampra^edicarei.Qitecihaapud tpfos quum Jfaee opinioobti]», 
mereti a quaprofe^i dicebant : oflendetiobts pdtrem ei fiifficit uo- 
bis J hanc itlorum opinionem jrefpiciens fifiif fp, «ecprogredif.uryfed 
tantumnon,dfxit: parum confentanea voUsipfif agiffSj)tt..vefir(^fi 
ppinioniy dum triflitiae vos traditis, eo quod dixer^m, vfldo ad por 
trem^ fi mediligeritis eifire vera mai^revt me patrem drhiiramu 
niy gaudere potius debereiis, quia vadrdd^patreiH-ineiimy memdib- 
yemj; huncfi egovobispfienderetantumyelim , omimo fu0iin?tifk 
vobis adomniadic^retis» Nihil porro it^pedit, hanc vocem per cofidt' 
fcentiam ddhiheri y et ad k^^iHtstem conformitaitm piropter audi* 
^^f^mwfirmitatem^k ■■■■,. w ■ ■ 



^. xxxxv. 

Src tandem partibus noftris fatisr fedsfe et fcoiniffl ^sfk- Canclitf^ 
quuti nobis videmtir. Facile concedimus caufam a nobis per* 
oratam a multis folidius , yberius et grauius fuisfe a^^m, 
quam nobis quidem pb virium tenuitatem, argumeiiti grauitd- 
tem , et temporis ahguftiam liciierit. ISfeque nos itfumuSi- 
qiii inlignem ex labpre hoc qualicunque in coniiinccndis et dc* 
bejlandis aduerfariis fruikim fibi promitterent, Sufficit nobis, 
iusfui fautorum , ad quos properamus , et confilio fumme Ve^ 
nerandi Praefidis fatisfacere voluisfe. Vehementer interea 
gratulamur nobis occafionem quam nafti fuimus , et diuinunt 
honorem dulcisfimi Seruatoris noftri, cui nos totos facros esfe 
volumus, vindicandi, et maiorem certitudinis gradum in re 
tam capitali impetrandi. Faxit SerHator nofter optimus , vt 
quidquid molimur la,borum, id omne cedat ad diiiinam homi-; 
iiis fui celebratibnem ct gloriofam regni fui mesdiatOif ii •; \ 
dilatationem, iic non in casfum laborasie ' 
* nos docebit ■■r-'^''-., 

¥ 1 N l'^i '■ S--' 



iMtaiiMi^MW '««tMHIMNBMNMi 



Quaeob au£^ofis ab/entidih irrep&faiit, L.fi. Itaemdlida^^ vellf; 
not. 

pFO 

ibld 

ftitututh. ib/not a, lih r.prd. ., ^. j.._t.. ,. ^.^ 

ftruerent Kflruant. p. 27.1 lin 20. proposfint i.pos(ent;. p. 28' Hh. 2. pro 
rflptaruml.raptoratn. ibid|;lu]« i2*;ro ^c^uas 1. ^os. ibid« liii. z.6, fto, 
qiiid 1. ^uo^. 



AESTV- 



AESTVMATISSIMO RESPONDENTI 



SAt. PLVR. DIG. 



P |l A E S E S, 




iua$ aii.TE Jcriham ahfentemdomumqut 
frofeUumy ipfe ahuuriens et iter Bero- 
iinumparans^ habeofaneplurima, hre* 
uibus tamen ex^edienda. Vri?num ve* 
bementer proho et conJiUum ^ quod ce- 
pifti , confcribendae dijputationis y et 
'e^ramin feragendanpofitami Inillo maiores quidem 
aliorum partes fuerunt ^ qiiorum apud TE merito plurh 
mum valet au^oritasy quam TVAE , quae ad ohfequii 
gloriam pa^ne redeunt omnes* Sed facit haec ratio, vt 
maiorisamefiat4abor TVVS. Sicut enim laudahilem 
proficuamquey ji qua0 alia , dyputdppnumjicademica' 
rum co^tfuetudmm, ^ bene midti^ pegligentlus haheri 
aegrefero^ magnique referre adlitterarum incrementa^ 
emftimo^ vt ere^iora ingenia e^puluere acddemico non 
dimittantur Jine tirocinio puhlico periculoque profeBuum 
etvirimnfaBo: itaillos inprimis aeftimo^ qui rationes 
fuas Jic fuhducunt ^ pt agloriolae mcupaniaemttitate 

ahhorr 



abhorreaht, timc vero operam TVAM m tra&an^o 
argumento grauisfimo collocatam quanti faciam^ ipfy 
emendatione fatisy^ opinor , fignificaui. Inuenies enint 
redux faSus elaborationem, , quanta eft , integram 
TVAM fypis exfcripta?n y nonquidemfine lituris^ pau- 
cisfmis iamen ad contrahendum fcriptum comparatiss 
fine acccsfiomhus certe meis TVAK VMque meditationum 
i?nmutationibus , aquibusita mihi temperaui ftudioy ut 
nonnulla praeterierim in quihusnon eadem prorfus TE^ 
cumfentio , quod neque erronea fiint, neque puriori do-' 
Brinae repugnant , neque cwn meisfentehtiis coire ne^ 
queunt. Reliquis enim interpretationibus praefero in 
primo oraculo a TE vindicato illorum fententiam , quh 
vocem filii pro filio non bominis fed DJEI et patris qui^* 
demfoUus pofitam esfe exiftimant , eamque ratione igno.* 
rationis commemorataehahita ad humanam illius natu^ 
ram referunt in exinanitione pofitam , cui ob vnionem 
perfonalemhaec denominatio aeque ac diuinae competit^ 
atque adeo illam ignorationem non pro fnnulata, aut ef 
feUiua , fed veraet formaii hdbent , voluntaria tameft 
antecedenter et per officii mediatorii rationes deiermi-' 
nata. Atquehac ipfa reftriBiomhaecfenteittiacum il' 
lorum opinione ., quam TVAMfecifti^ conciUari poteft^ 
quum CilKlSTVS in oheundis partihus rnediatoris et 
prophetae theologia atque fcientia , quam vnionis vocam 
theologi y vfus fitj quae humanae naturae proprie inhae- 
fity fimbusquemedmtoriisita attemperata fuit y vt ve- 
rae ignordtioni locum reliquerit y fine qua ipfiim fideiy 
luBantis inprimis y Qxercitium locmn hahere non potuis^ 
fet. Verum de his, fi redierhnus vterque ad difputa^ 
tionem defendendam^ coramplura. Deftinaueramprae- 
tirea his litteris indicem lihrorwn a neoarrianoruni 

F ante^ 



\ ... 

anteftgnamf confcriptcfrum , qmnm Anglia inprimu <^ 
ingemorum fintiendi libertate gnamter abuforum ferar 
ciffima , injignem prouentum tulit ., ne in vindicanda dp- ,, 
mnitate lESVdomini , grauisfmaque de trinitate d<^ 
Brina^vel ignorentur et praetereantur penitus ^ vel cum 
Socinianis , vt perperam fieri folet , confundantur , d 
tjiuhiis toto fyftemate disjident, Sed quod 'prouidea>, fi . 
vel fcriptorum a' nefariae feBae triumUiris wiLm 

WH.ISTONO3 THOMA EkLYNO et THOM. CHyB- 

»10 editorum ^ quotquot ■posfideo ^ cenfum agere^ iis- 
que libros a sam. clarkio ad eundem errorem fuhti- 
lius tamen et fpeciofius defendendum confcriptos .adium 
gerevellem, aliquot paginis opus fore\ eo lahore nunc 
Juperfidere malo , quam prolixiori epiftola disfertatio' 
iiem aequare. Quare^ quod reliquum efl, bonis verbis 
officioque paucisdefungar. Ingenium excitatum litteris' 
que perpoUtwn, bonam mentem aduerfus DEVM opti^ 
me animatmn^ felicem ftadii academici decurfumy pro' 
gresfus in omni doBrinarum theologo profuturarum ge- 
nere faBos ^ ipfamque bonorum de TE fpem ex animo 
TIBI gratulor j Deumque 0. M fupplex ■veneror^vt 
his donis fitis et perpetuitatem etmaiora in dies atque 
maiora accesfionum incrementa adiiciat ^ vberrimosqiie 
€t fdutares laborum fruBus tam capi a TE in rem 
TVAM, quam ciukati facrae ferri iubeat. Itavale, 
DEOyputrihe^ honis litteris , TVIS, TIBI^ mi- 
hique diu mue feliciter. d, V. Apr* 



NOBI. 



BIL I S SIMO P F E I L i:0 



1 » f 



J(J^p(V Hdi f/pjivj^v 



P, BEKED. GOTTLOB CLAVSWITZ 

OKP. TH£OL. H. T; DEGA^IVS. 




fittumtghur ex Academm nofira ad tl/- 
hingenfes Mufas adornas ^ LJSCTIS' 
SIMEJPFEILTi, nequetafnen, nlfi 
pnus fpeehnme diUgentlae et doSrinae 
tiice egregio puUice editq^O' nohis difcer 
dis. ,Ex quo quidem tempre mihi innotpfij ^ TVAS- 
que dotesy etingenii vires^etin^joeritatfinquiren.daeofh 
tentionem, mcoUegio inprimis difputatorio demonjtratamy 
et coniunBam his modefiiam, etmores compojitos perfpexi^ 
mare TE cdepi. Flacuit lyero inprimis h TE^ quod 
non ad folam fcientiam , quae fine fietat^ et virtute ani^ 
mos inflat , TE quidem , qiiae Cognofcis , referre^ fed d$ , 
freeparando diuina gratia am?no et pra$cii)itae cognitioni 
iungendaferio TE cogitare^ arhitratus fum.. Gratulor 

F 2 TIBI 



rum ormmenta^ gratulor honam mentem^ qua^ cogmtiO' 
nem folidam veritatis ad veramy quae efi in CHRISTO 
JESV^ pietatem transferre fatagit: tmn vero et do- 
Brinae theologicae fpecimen non vulgare difputatione pu- 
blica num: e^bihitum TIBIgratuhr, Occupauif merito 
indujlriam TVAM argmnentum praefiantisftmum-, cu^ 
iuspenitior inquijitio tanto magis laudefn meretur y quo 
propius ad ipfum faluti^ fundafnentum ^ quod CHKI- 
STVS fifi j fpeBat^ et quo flures omni tempore furre- 
xerunt^ qui haec lahefaBare jidei funddmenta yhnmo 
comeUere infaufio conatu tentauerunt, Ferge^ qua c(>fipi' 
fiivia^DEQ ducefiudiorumTuorumcurfumemetiriy et 
cognitione hnprms lESV CHKISTIpraSica totumfs 
facris muneribus praepara ^ fpes eficertifmay fore^ # 
hac ratione ciuitati DEI et ^Brina et vitae exemplo 
inferuin posjis feliciter. Scrih Halae propter Salain 
4' vu<dpriL cb hccxx^xK : 



OP?OWEN{J 



OPFONENS A. Q. E; H EM P E L 



i. P. D. 



i, a PFEi^ 

RESPONDENTI PfiAENOBILKSlMO DQGTISSIMOQyE. 




^xima mt oinnino v6luptate aMci 
oportehttt:, qmm CQnpliim mihiiUud 
TFFM ae fpecimine quodam publice 
edendo haut ita pvidem declavaves^ 
inprimis vevo cum gvauifflmum avgu- 
mentum qupd difputare animum in- 
' duxeviSy exponeves. Sciye autem TE 

plane volb^ me noh leuitev commotum fuisfe y quum TE 
t H 6 M A M c H V B B I V M /7/«»/ exqutfitisfimis pevnicioftsft' 
misque avmis pugnantem ^ nec paucos tacito tervovecon" 
fundentem y aggvedi aufum fuiSje^ animaduevtevem. Ve* 
Yum fi omnihus tamfelicitev cesfevit in difcutiendis fpe^ 
cioporihus duhiis quod TIBl cesfisfe omnium plaufu gra- 
fulovi licedty quihus videtuv^ lacesfere pevtinacisfimos ad» 
vevfavioS) in lucem pvotvdheve fqmlove feve ohfitas ^ fae* 
pius quamuis vecoSias difputationes vetevumfuhtilisfimas; 
immo taceant meticulofi iUi vevitatis alias fiudiopsfmi 
cnltoves^ qiti in rehus ardui momenti , ne animum in ade* 
pta incveaihilifludiorequie tuvhent, fugere femper dii- 
H4 } P^^^^ip'^/ ^o^^ ) iisdemque tefga verteve conr 
fueueruht -, dliisque idem ■mirtfce fuadenti Nimiutn 

G viri" 



chrifiianae explorave^ et hanc ipfam temerario confilio-lae' 

dunt y fi vix vt fugientes dimicant ^ et numquam vbt pe- 

demfigafit^ rite circumfpiciUnt. Quale damnum ^ fi alii 

et TIB I forte ipfi inuito in Animum inciderit ^ defiituive* 

ritatem^ eo quo opus ejl ad plenam conui^ionem funda* 

mento: fi aduevfariiy antequam naBi viSidriam fuerint ^ 

triumphent , animosque in err^re fuo confirment l tia^ pO' 

tius aeflimanda esfe dubia 'vaferrimorwn aduerfariorum 

exiftiinauerim i vt fingularem eorum indufiriae gratiam 

babeamus^ licet ipfis male hac ipfa re confulatur^ quod 

devia tanto opere quaefiuerint^ calcauerint^ in iisque x?/- 

terius procesferint , vt adeo ipfi velnolentes reBam regiam' 

que viam eo clarius certiusque aliis, qui reSiius vtdent , 

commonllrent, Si noua magno apparatu in lucem prof^* 

runtur dubia^ gaudeant veritatis amanteSy ipfamitexum 

fiabiliri aliquomodo veritatem, immofibi impeiifegrai^U' 

lenfur^ tam alte eam locaiam esfe , vt 72Umqu'am^ lucifMga 

exifiere debeat et neque iwiidia neque ignorantia neque 

malitiay matres errorum foecundisfimae , ad damnum.^i 

inferendum.^ pertingere posfint. Immo quo exquifitiora 

fortioraque dubia excogitantur^ eo laetiorexinde Jpesad' 

fulget^ fore vtvera reiratio clariori luci reddatur^ tUud 

mtem intelligo quod ad felicitatem nofirampropter quam 

effiSii a tDeofUmus ^ fumme efi necesfarium ^ ih qiio tonge 

Jiultiiis esfet nos errare debere , quam fl fenfus omnium 

animaliitm in iis rebus propter qiias percipiendas iidem 

concesfi ipps fiint^ fallere posfe exiflimaremus. QBPdfi 

enim rite vires quae vnicuique refideht , adhibeantur in 

veri falfique cognitione , non fine eximio deleSiamento 

animaduertimufj inrebus ad nofiram incolumitatemmd' 

xime necesfariis dubia plerumque^ fi perfonam iis fpeciem^ 

que detraxeris i esfe abftirdisfima ) viamquead verum.pe' 

petrandi fimplicisfimam. Quae vero ionginquiorj{funt_\ 

et non nifl admodum remote ad nofiram faciunt veram fd- 

hitem^ aciemeaiudiciumqueoculorutn noflrorum eofaciiius 

effiiginm , et paucisfimis dmm eft esi omnibusfe exped.vre 

' ■ V ■ ■■ ■ errQ' 



movihtiifitev^eitdeii pertingen^i valJe efl fMrofum 
atque^iortmfum^ Quamvero expedtat fevuindidfahtem 
mliram Qhtinendam propius faeuntium certo cognitafa- 




qUantum^Jie ohligationem augeat^ ^uantumaue e^xeni- 
tium pietatis miiius fucatae officiorumqUe diffinllimoriim 
facilius reddat^ Ignofce AESTVMATmiME amice^ 
' qmdvationes cur opeiramTVAM etiafn atque etiam pro* 
bem in difquifitiope opinionum c h v b b, 1 1 collocatdm j t)h 
tra quam Mmites epiftolae peytnitPunt ^ e^pofuerim : quum 
primb dnimi ohtutu idem mihi etforte adhuc aliis agere 
'Videreris , qiiod iij iqui, Ibiium infelix in exteris tervis na^ 
tutn^ atqiie ex iisaem proieSfmi y fufcipere dtque honis 
terris inferre fatagunt. Argumentum fateof grauisfi*' 
mumfelegifii, fedtaliyUt opinof y opuseTat^ ad exercen- 
das vires TFAS^ Non ijuigari quousque TE noui amu 
cumy amoris adfe&U TEy fed maiori aahuc voluptate anu 
plexus fum-i (^uum focium TE commilitonemqiie fempeit ' 
nonfne infigni ffuciu litteras omni^ generis traSlantetn^ 
intuerer. Dolore eo maiori adficiofy quo ar&iori contine^ 
VamuT amicitiaevinculqi eo grauior mihidifcesfus TFFS 
videtur.y quo coniunQius per tempus non exiguum vna 
viximuS. Sed amofe litterafuni captus eicieras Mifasfa^ 
Jutasl Gfatulof exoptatisfimam occafioneniyatquevteadem 
doBrina ofndtiis qua antiquibres esc peregrinationihus fuis 
quonddmfeuerteh:intiif^ fedeas y atque inprimis ad inti- 
miofenz cum Optimo Sefuatofe amicitiam^ ^uam dum TE 
mui, maximam femper fecifli , kdmittafi^ ^ ex pio amoris 
fiduciae teneritatisque ddfeiiupfecof atquecoiitendoi Jdfi 
a TE impetfduero^ vt quemddmodum fecifii. nie ^ inpofiefutii 
ames ^ ehitarprofe&o atque qiiantum poiefo efficiami ^^ 
meus in TE animus ^ defideriumque TVI^ magis magis" 
que TIBI confiet^ Vaie , et res TFAS fic age^ vt num" 
quam indujifiaeTVAE^ materia^ occafio ypatronus d€° 
fiti DahaminTaedag.reg. d.x&shApv, 
clp locc XXXXl* 




t>k 2Ba§v&ei( 
(3ie t>Ott t>er ^ 
Unk i^tbm §o5ett 55Jett 
iDu ri;if(f cBec^rtei: 5^c 
Wttb ^eigefl ?)eittett $9luel 
SJeu (^p5«cir, t>icauf tti 
SBie (^ie t>ie anajejlde 5e 
S)u jeigjl tt)ie C^ubbcn 
fKidje^ at«f eittfcl)(e$e@ 
S)«f <»uc6 n)o§{ uttt>ei:mei 
SDatittUett akt boc^ fe§\: 
?&u (ieibjl 6e(e§tfamfeie; 
?)ie >Oeittem felettett StuJ: 
Sa, n>a.«ttpc^ me§c, mc 
^(10 6iei§ec ipein ^etti 

©ttgeuaebW, fofe§t gi 
Jlttb i&m l)ajJ eMe 93fattl> i 
©Oee fegtte $Deitt ^emiig 
S^ag tt>i»: t>ott ©eittem §(< 
S)o^ eittg i|! JLl)mmS 
S)i^, t>ag S5ic6 ©Qeee^ I 
2)ic^ meittett licbpett 5*^ 
3(ufcic6ei3, veMic&, etreu 
gu^te ttutt\&et S%utt$ \^ 
Uttb evettttC Hn dujfectt tta 
^1$ mix^^ia freulid; mi^ 
?Ooc^^Jpa JDit; meitte j^cu 
SBiu S)et:&ett jwdc geeretttt 



^ 



Jtt t>er @c(ameii 6e8 Sttjutn^ i^u befi-eiett 
en 55Jett§ fcet: 5iBi(reti|$aftju me)^§ett; 

ctei: S^eitii^V ieit auf tjeitt i^<itttpfp(a| 6atv 
lett ^nt^bct tbitOett , fcec^eit ^qm 

)ie auf nic^tg a($ f}>i|*Se ©rtittte deittfe^ : 
ajejlac 5eei.^o§nee}^0teeg ftaucfef. 
;^tibbett8©t;unt), ttn& ganlesieJtgeBau 
cl)(e$e ©emeb' au«J falfcl)ett (Sc&litifen fepv " 
uitt^eriwevcft > ftett f (ugjlett; %pf-^et^ri^^ec 
)oc6 fe§t: toenia ^taccfe liegef, 
cfatttfeit; tat)onjei3ttfiefe ©C^riff, 
nett iKu^ttt eitt ett^ig 3)ettcftttarjlifc. 
ie§tr, matt latttt au0 &iefett ^(afcectt (efett, 
ein Q3em6§tt, ©eitt Siet JDeitt gwecf ge» 

tt)efctt. 
fo fe§t: 9ef(^ma§(ett 3(5fu fej^tt 
[e 93fattJ> &eti ^rajffe ganl ju n)ep§tt» 
rt ^emu§tt uttU (ag $)ir«{ gtucfd^ •Sejett 
eittem gleig 6a(* treifce 5t!uc&ce fe^ett» 
;)e^ccr 5^eunt), it)a«5 tnicf) etitpitnMic^ t^vt, 
BQcfeg^dttb t)Ott meittetr (Beifett fu^rf, ./ 
b^ct^S^tmbf bett ic^ feic me^retrtt 3i<*§pett 
c^ , tun uttb tDo^fgefittttC erfagrett, 
^utts^^attt) itt eitt etttfecttfe$ iatt& 

lufectt ttac^^ bag fuffe gtreuttbfc6afif0'^an^ 
lii; mi^ ie|f itt 95eCcAbttig fe|ett 
leitte j?5ru(l eitt ett)i^^ettcf tttaii^ett. 
X gefrettttf, ^o^ 6(ei6ett n)ir Hxtint 
\ZQHe 3)eitt$0it: 

eraebitet; Sreuttb